Pytanie:

Sołectwo zaplanowało na 2014 rok przedsięwzięcie pn. Zakup doposażenia placu zabaw. W uzasadnieniu celowości tego przedsięwzięcia podano, że zostaną zakupione: zestaw urządzeń zabawowych dla dzieci oraz zestaw urządzeń otwartej siłowni zewnętrznej. Zakupy ww. urządzeń zostały już dokonane, ale kwota wydatków okazała się niższa niż pierwotnie przewidywano, w związku z czym pojawiły się oszczędności na ww. przedsięwzięciu. Z zaoszczędzonych środków można by wykonać ogrodzenie tego placu zabaw. Pojawia się jednak problem natury prawnej, czy taki zakup będzie można wykonać w ramach zadania pn. Zakup doposażenia placu zabaw.

Czy w świetle przepisów ustawy o funduszu sołeckim z dnia 21 lutego 2014 r. należy traktować takie rozszerzenie zadania jako zmianę jego zakresu i sołectwo powinno w trybie art. 7 ust. 1 ustawy wystąpić do wójta ze stosownym wnioskiem i zmienić nazwę przedsięwzięcia np. na Zakup doposażenia placu zabaw oraz ogrodzenia? Czy właściwym będzie z zaoszczędzonych środków wyodrębnić nowe przedsięwzięcie?

Odpowiedź:

Zgodnie z ustawą z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, sołectwo może rozdysponować na nowe zadanie kwotę oszczędności pozostałą po realizacji pierwotnego wniosku.

W przepisach art. 7 ustawy, dotyczących zmian przedsięwzięć lub ich zakresu, co prawda brak dosłownego wskazania na możliwość rozdysponowania oszczędności powstałych z realizacji pierwotnego wniosku, lecz należy mieć na uwadze, że w uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, iż w świetle obowiązujących obecnie przepisów wątpliwości budzi możliwość wystąpienia przez sołectwo o zmianę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach funduszu sołeckiego. Jest to istotny problem, w szczególności w sytuacji uzyskania oszczędności w ramach realizacji przedsięwzięcia czy też następczej niemożliwości realizacji któregoś z przedsięwzięć. Uwzględniając powyższe, projekt ustawy wprowadza rozwiązania umożliwiające zmianę przedsięwzięcia realizowanego w ramach funduszu oraz jego zakresu (…). Ustawodawca przewidział zatem wyraźnie, że jednym z celów wprowadzenia instytucji zmian jest umożliwienie określenia przez sołectwa przeznaczenia środków niewydatkowanych (zaoszczędzonych) w wyniku realizacji pierwotnego wniosku.

W takim przypadku na podstawie art. 7 ustawy sołectwo może złożyć wniosek w sprawie zmiany wniosku już zrealizowanego, polegający na zgłoszeniu dodatkowego przedsięwzięcia (przedsięwzięć) do realizacji w ramach kwoty oszczędności. Wniosek w sprawie dodania nowego przedsięwzięcia powinien wskazywać, że w związku z powstałymi po zrealizowaniu wniosku sołectwa oszczędnościami w kwocie ……….zł zebranie wiejskie wnosi o przeznaczenie kwoty oszczędności na realizację przedsięwzięcia polegającego na ……….

Wniosek w sprawie zmiany polegającej na rozdysponowaniu oszczędności powinien być uchwalony przez zebranie wiejskie, mieścić się kosztami w kwocie powstałej oszczędności, zostać złożony do 31 października roku budżetowego i spełniać pozostałe warunki określone w art. 5 ust. 2 i 3 ustawy.

20 marca 2014 r. wchodzi w życie nowa Ustawa o funduszu sołeckim

Tekst Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim opublikowany został 12 marca 2014 r. w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie 7 dni od jej opublikowania, czyli 20 marca 2014 roku.

Wszystkie uchwały rad gmin o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte od dnia 20 marca 2014 r. muszą powoływać się na Ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim!

Jeszcze w marcu 2014 r. opublikujemy komentarz do nowej Ustawy.

Tekst Ustawy dostępny jest po kliknięciu poniższych obrazków oraz w:

Dzienniku Ustaw (TUTAJ),

Internetowym Systemie Aktów Prawnych (TUTAJ).

POBIERZ PLIK: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim

19 lutego 2014 r. o godz. 20:00, w sali 14 budynku G Kancelarii Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (STR) obradującej nad projektem Ustawy o funduszu sołeckim. Posiedzenie zamknie etap drugiego czytania projektu i jeśli posłowie nie zgłoszą poprawek do tekstu Ustawy (druk 2129) projekt zostanie skierowany do trzeciego czytania a następnie do Senatu.

Informacja o drugim czytaniu przekazana nam 17 lutego 2014 r. dostępna jest TUTAJ.

W związku z proponowanymi przepisami art. 2 ust. 7 pkt. 3 swoje uwagi do Przewodniczącego Komisji skierowały gminy Kamieńsk i Mielnik, informując o tym również nasz portal. Pisma zawierają ciekawe argumenty na rzeczy wyodrębniania funduszy sołeckich w gminach. Pisma dostępne są po kliknięciu poniższych obrazków oraz dla gm. Kamieńsk TUTAJ i dla gm. Mielnik TUTAJ.

Pismo gm. Kamieńsk:

Pismo gm. Mielnik:

Pytanie:

W ramach funduszu sołeckiego poszczególne sołectwa postanowiły zakupić sprzęt sportowy. W związku z tym opierając się za zasadach gospodarności i racjonalności wydatków gmina ogłosiła  „Zapytanie ofertowe na zakup i dostawę sprzętu sportowego”. Zgodnie z obowiązującymi procedurami  została ustalona łączna wartość zamówienia. Formularz oferty został sporządzony tak, aby uwzględniał wartość każdej pozycji, każdego sprzętu oddzielnie. Jednak przy wyborze najkorzystniejszej oferty brana była pod uwagę łączna wartość zamówienia. Po wyborze najkorzystniejszej oferty okazało się, że kwoty poszczególnych pozycji/sprzętów sportowych w  ofercie różnią się od wartości zapisanych we wnioskach sołectw.

I tak np. sołectwo X  na zakup stołu do tenisa miało przeznaczone 1000 zł a  wykonawca, którego oferta została wybrana w  ofercie oszacował wartość stołu na 800 zł. Sołectwo Y na zestaw do siatkówki przeznaczyło 1000 zł, a wykonawca, którego oferta została wybrana, w ofercie oszacował wartość  zestawu na 1200 zł.

W wyniku przeprowadzonego postępowania  o udzielenie zamówienia publicznego (zapytanie ofertowe), część przedsięwzięć  zaplanowanych w ramach funduszu sołeckiego przekroczy  przyznane w  ramach funduszu środki, a część stworzy oszczędności dla danego sołectwa. W jaki sposób rozliczyć i zaksięgować dokumenty związane z przedsięwzięciem. I w jaki sposób należy w tej sytuacji wnioskować o zwrot części wydatków z budżetu państwa?

Odpowiedź:

Podana w przykładzie wysokość kwot na zakup poszczególnych elementów sprzętu przesądza, że zakupy te stanowiły tylko jedno spośród większej ilości przedsięwzięć zawartych we wniosku każdego z sołectw. Jest to stwierdzenie istotne dla oceny tego stanu faktycznego, ponieważ wskazuje, że wydatek w kwocie wyższej niż pierwotnie szacowana nie musi oznaczać wydatku ponad kwotę przyznaną sołectwu do dyspozycji na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim. Są to więc jedynie rozbieżności między kwotami szacowanymi na dane przedsięwzięcie na etapie składania wniosku przez sołectwo a kwotami faktycznych wydatków, które trzeba ponieść na ich sfinansowanie, nieprzesądzające o przekroczeniu kwoty postawionej do dyspozycji sołectwa.

Podane przez sołectwa we wniosku kwoty na poszczególne przedsięwzięcia należy traktować jedynie jako koszty oszacowane przez sołectwo w celu wykazania, że koszty wnioskowanych przedsięwzięć mieszczą się (ogółem) w przyznanych środkach, przypadających mu na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim. Brak podstaw do zakładania, że sołectwo (zebranie wiejskie) jest podmiotem władnym do profesjonalnego i ostatecznego określenia kosztów poszczególnych zadań. Nie ma też regulacji prawnych, które nakazywałyby traktować zawarte we wnioskach kwoty (i wpisane następnie do załącznika „sołeckiego” w uchwale budżetowej) na każde z przedsięwzięć jako nieprzekraczalne limity wydatków, tzn. swego rodzaju plan finansowy.

Za wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego, od których można ubiegać się częściowego zwrotu z budżetu państwa, należy uznawać wydatki poniesione na realizację przedsięwzięć zgłoszonych w prawidłowych wnioskach sołectwa. Przy czym wydatki stanowiące podstawę zwrotu nie mogą być wyższe niż kwota przypadająca sołectwu na podstawie wzoru ustawowego, co wynika z art. 3 ust. 2 u.f.s. Nie ma zatem znaczenia dla prawa dochodzenia zwrotu wydatkowanie kwoty 1.000 zł na zakup stołu do tenisa (podczas gdy we wniosku było to 800 zł). Istotna jest kwestia, czy wydatki poniesione na przedsięwzięcia sołectwa ogółem mieszczą się w kwocie przypadającej sołectwu. Jeżeli na każde z przedsięwzięć zawartych we wniosku sołectwa X wydane zostanie więcej niż szacowano we wniosku, to oczywistym jest, że część wydatków przekroczy ogólną kwotę przypadającą sołectwu – jako wydatki ponad kwotą obliczoną na podstawie art. 2 ust. 1 u.f.s. nie będą one mogły być uwzględnione przy występowaniu o częściowy zwrot. Stan ten należy jednak oceniać jako wykonanie przedsięwzięć z wniosku „ogółem”, a nie każdego oddzielnie – ze względu na szacunkowy tylko charakter kosztów poszczególnych przedsięwzięć zapisanych we wniosku.

Faktura powinna być opisana jako „sfinansowano ze środków funduszu sołeckiego sołectwa X”. Po ustaleniu całościowego wykonania wniosku sołectwa możliwe jest skorygowanie opisu np. jako „sfinansowano do kwoty 800 zł ze środków funduszu sołeckiego sołectwa X” (po ustaleniu, że wydatki na wszystkie zgłoszone przedsięwzięcia i tak przekraczają kwotę przyznaną sołectwu).

Wydatkowanie na przedsięwzięcie kwoty niższej (jak w przypadku sołectwa Y) powoduje, że przedsięwzięcie dotyczące zakupu sprzętu generuje wydatek podlegający częściowemu zwrotowi tylko w wysokości faktycznie poniesionej. Jednocześnie powstaje swego rodzaju „oszczędność”, która umożliwi wydatkowanie nieco wyższej (od szacowanej) kwoty na inne przedsięwzięcie z wniosku sołectwa Y i zaliczenie jej do sumy wydatków podlegających częściowemu zwrotowi – do tej wysokości, do jakiej suma wydatków na przedsięwzięcia nie przekroczy ogólnej kwoty przypadającej sołectwu.

Pytanie:

Kwota funduszu sołeckiego przypadającego na sołectwo wynosi ogółem 11000 zł. Sołectwo we wniosku rozgraniczyło  tą kwotę na  remont świetlicy wiejskiej, określając że na sanitariaty przeznacza 8000 zł, a 3000 zł na remont pomieszczenia kuchennego. Po przetargu okazało się, że remont sanitariatów będzie kosztował 15000 zł. Na pomieszczenie kuchenne brakuje środków. Czy można w tej sytuacji zawnioskować o zwrot całej kwoty funduszu, czy tylko tej kwoty, która dotyczy sanitariatów?

Odpowiedź:

Sytuacja przedstawiona w pytaniu nie jest jednoznaczna. Istotna, blisko 100%-owa rozbieżność między szacowaną kwotą na remont sanitariatów a faktycznym kosztem może spotkać się z zarzutami o przyjęciu przez wójta (burmistrza) wniosku, który powinien być odrzucony jako realnie przekraczający kosztami kwotę przypadającą sołectwu w ramach funduszu.

W przypadku przyjęcia przez gminę, że wniosek był prawidłowy na etapie oceny poziomu jego kosztów (we wrześniu roku poprzedzającego rok poniesienia wydatków), jako kwotę podlegającą częściowemu zwrotowi z budżetu państwa można przyjąć kwotę 11.000 zł, tj. do wysokości środków przypadających sołectwu na podstawie art. 2 ust. 1 u.f.s. Cała kwota została bowiem wydana na przedsięwzięcie wynikające z prawidłowego wniosku sołectwa.

Pytanie:

W uchwale budżetowej gminy na rok 2012 w ramach funduszu sołeckiego zostały zaplanowane wydatki dla 13 sołectw na przedsięwzięcie pn. „Dofinansowanie wyposażenia do bloku żywnościowego przedszkola w X”, realizowane w samorządowym przedszkolu prowadzonym przez gminę, znajdującym się w sołectwie X, do którego uczęszczają również dzieci z tych sołectw.

Wydatki zostały zaplanowane na powyższe przedsięwzięcie dla każdego z tych sołectw (bez wyszczególnienia zakresu rzeczowego zakupów) i zrealizowane w rozdz. 80104, § 6060 – Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych.  Gmina, w ramach zaplanowanej łącznej kwoty środków 30.175,11 zł przeprowadziła przetarg i zakupiła za 30.000 zł wyposażenie kuchni dla tego przedszkola. Zachodzi wątpliwość czy przedsięwzięcie pn. „Dofinansowanie wyposażenia do bloku żywnościowego przedszkola w X” mogło zostać zaplanowane i sfinansowane ze środków funduszu sołeckiego w wyżej podany sposób, a tym samym czy wydatkowane środki dotyczące sołectw innych niż X (12 sołectw) mogą zostać uwzględnione we wniosku gminy przekazywanym wojewodzie o zwrot części wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego?

Odpowiedź:

Wątpliwości są uzasadnione, ponieważ jak wynika z pytania każdy z 12 wniosków przewidywał wprost nakłady inwestycyjne na obiekt położony na terenie innego sołectwa. Wykazuje to niezgodność z – kontrowersyjnym co do swojej zasadności, lecz wciąż obowiązującym – art. 4 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim, według którego „wniosek powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć do realizacji na obszarze sołectwa”. Co prawda zakup ruchomego wyposażenia nie może być co do zasady logicznie wiązany z „obszarem sołectwa”, jednakże w przedstawionym przypadku same sołectwa wyraźnie wskazały we wnioskach, że chodzi o obiekt na terenie innego sołectwa. Poza tym zapewne część elementów podlega instalacji lub wbudowaniu.

Właściwe będzie więc pominięcie wydatków na ten cel poniesionych z funduszu tych 12 sołectw, na obszarze których przedszkole nie jest położone.

Pytanie:

Czy gmina może żądać od sołtysów kontrasygnaty (przybicia pieczątki) na każdej fakturze opłacanej z funduszu sołeckiego?

Odpowiedź:

Z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa podpis sołtysa jest zbędny.

Nie jest on pracownikiem urzędu, a zatem nie można mu skutecznie powierzyć obowiązków i odpowiedzialności w zakresie kontroli procesów składających się na gospodarkę finansową urzędu gminy – art. 53 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. Podpis ten nie może zastąpić kontroli pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym dokonywanej przez pracowników urzędu. Z tego też względu sołtysa – jako niebędącego pracownikiem urzędu – nie można zmusić do podpisywania faktur. Między sołtysem a wójtem nie występuje stosunek podległości służbowej.

Tego typu procedura kontroli wydatków zapewne jest tworzona dla celów wewnętrznych. Wydaje się, że w ten sposób wójt (burmistrz) poszukuje swego rodzaju „zabezpieczenia” przez późniejszymi ewentualnymi zarzutami sołectw co do nieprawidłowej realizacji przedsięwzięć z funduszu sołeckiego.

Kontrola KRRIO

W 2012 r. z inicjatywy Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych (KRRIO) przeprowadzona została pierwsza kompleksowa kontrola funkcjonowania funduszy sołeckich. Kontrolą objęte zostało 78 gmin. Publikujemy wyniki kontroli wraz z krótkim komentarzem. Zwracamy szczególną uwagę na wnioski, jakie stawia raport KRRIO udostępniony 22 marca 2013 r. i zachęcamy do lektury całego dokumentu.

Wybrane fragmenty kontroli, przypadki szczególnie istotne dla funkcjonowania funduszu sołeckiego i standardy interpretacji ustawy o funduszu sołeckim wyznaczone przez raport KRRIO, będziemy omawiać w kolejnych artykułach.

Informacja o wynikach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego przeprowadzonej w 2012 roku dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej RIO w Białymstoku TUTAJ, w formie przygotowanego przez SLLGO załącznika TUTAJ (plik .doc) lub TUTAJ (plik .pdf).

Komentarz

27 marca 2013 r. w Rzeczpospolitej ukazał się artykuł Michała Cyrankiewicza Społeczności lokalne uczą się korzystać z funduszu dostępny tutaj, zawierający wypowiedzi dr Ryszarda Krawczyka – prezesa KRRIO, Rafała Trykozko – naczelnika Wydziału Kontroli RIO w Białymstoku oraz Szymona Osowskiego – prezesa SLLGO odnoszące się do wyników powyższej kontroli.

Rafał Trykozko stwierdził m.in. iż fundusze sołeckie działają przyzwoicie, a gminy i sołectwa coraz lepiej radzą sobie ze stosowaniem ustawy przy funduszu na 2011 r. niż rok wcześniej. Powoli uczą się tej instytucji. Wśród wniosków zawartych w raporcie znalazło się stwierdzenie, iż

obowiązujący system wydaje się – mimo pewnego skomplikowania – stosunkowo sprawiedliwy i wyważony. Zasadnym wnioskiem w tym zakresie będzie więc wstrzymanie się ze zmianami regulacji prawnych w celu umożliwienia przyswojenia ich przez gminy. Zwłaszcza, że ustalenia za 2011 r. wskazują na spadek kwoty nieprawidłowości w tym zakresie.

Podstawowe informacje na temat kontroli

Za cel kontroli przyjęto zbadanie i ocenę przestrzegania przez gminy całości przepisów ustawy o funduszu sołeckim. Kontrolą objęto następujące zagadnienia regulowane tą ustawą:
1)    prawidłowość obliczenia wysokości funduszu sołeckiego dla poszczególnych sołectw,
2)   procedura określenia przez zebrania wiejskie przeznaczenia środków funduszu sołeckiego i złożenia wniosku w tej sprawie,
3)   proces weryfikacji przez organy gminy prawidłowości wniosku sołectwa w sprawie przeznaczenia środków funduszu sołeckiego,
4)    ujęcie w uchwale budżetowej przedsięwzięć wynikających z wniosków sołectw,
5)  prawidłowość wydatkowania środków na przedsięwzięcia wskazane przez sołectwa oraz ujęcia ich w ewidencji i sprawozdawczości,
6)    wniosek gminy o zwrot z budżetu państwa w formie dotacji celowej części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego. […]
Program kontroli przewidywał zbadanie kompleksowo dwóch pełnych cykli stosowania ustawy o funduszu sołeckim. […] Przyjęto założenie, że kontrola zostanie przeprowadzona przez wszystkie 16 regionalnych izb obrachunkowych – każda z izb obejmie badaniem 5 gmin.

POBIERZ PLIK: Informacja o wynikach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego przeprowadzonej w 2012 roku

Obowiązek przekazania uchwały do RIO

Gmina ma 7 dni na przekazanie do właściwej Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) uchwały o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Jak pisze Rafał Trykozko:

Wszystkie uchwały rady gminy powinny być przekazane właściwemu organowi nadzoru (wojewodzie lub regionalnej izbie obrachunkowej) w terminie 7 dni od dnia ich podjęcia. Obowiązek ich terminowego przekazania spoczywa na wójcie (burmistrzu) i wynika z postanowień art. 90 ustawy o samorządzie gminnym.

Nieprzekazanie uchwały do RIO może skutkować późniejszymi uwagami RIO, tak jak miało to miejsce w przypadku gminy Baranów (uchwała RIO w Poznaniu nr SO-0952/I/12/2/Ka/2011 z dnia 6 grudnia 2011 r.), o czym pisaliśmy tutaj.

Na podstawie przekazanych uchwał, RIO publikują wykazy gmin, które podjęły decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego lub nie podjęły żadnej decyzji. Statystyki RIO w części dotyczącej gmin, które nie podjęły żadnych uchwał o funduszu sołeckim, nie są precyzyjne. Związane jest to jest z niewywiązywaniem się części gmin, które podjęły uchwały, z obowiązku przesłania ich do RIO. W efekcie lista gmin, które figurują w wykazach RIO, jako gminy nie podejmujące żadnych uchwał, jest dużo większa niż ma to miejsce w rzeczywistości.

Jak gminy wywiązują się z obowiązku przesyłania uchwał do RIO?

Województwo Mazowieckie: stan z 2012 r.

W wykazie RIO w Warszawie widnieją 42 gminy, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał dotyczących funduszu sołeckiego. W ramach Monitoringu Funduszu Sołeckiego prowadzonego przez SLLGO, poddaliśmy weryfikacji wykaz udostępniony przez RIO, porównując go z informacjami zawartymi w gminnych Biuletynach Informacji Publicznej. Skontaktowaliśmy się również z urzędami gmin. Okazało się, iż spośród 42 gmin nie podejmujących uchwał, w przypadku 26 gmin uchwały zostały podjęte, a 16 gmin złamało prawo nie podejmując żadnych uchwał. Tym samym liczba gmin w mazowieckim, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał o funduszu sołeckim wynosi 6% a nie 15% i jest mniejsza niż wskazują na to statystyki RIO. 

Tabela  z danymi dla województwa mazowieckiego dostępna jest TUTAJ oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Województwo Dolnośląskie: porównanie stanu z 2011 r. z 2012 r.

W 2011 roku zwracaliśmy uwagę na opisywany problem na przykładzie wykazu gmin województwa dolnośląskiego (tutaj), podkreślając jednocześnie konieczność posiada rzetelnych danych dla podejmowania prób zmiany prawa.

W 2012 roku w województwie dolnośląskim sytuacja uległa znaczącej poprawie. Wykaz gmin podejmujących uchwały odpowiada rzeczywistości. Na 12 gmin, które nie podjęły żadnych uchwał, po weryfikacji SLLGO okazało się, że jedynie jedna gmina (gm. Pęcław, uchwała nr XI/70/12 z dnia 30 stycznia 2012r.) nie przesłała uchwały do RIO i w tym zakresie wykaz RIO powinien zostać uaktualniony. Pozostałe gminy: Pieszyce, Lubań, Lwówek Śląski, Krośnice, Borów, Zawonia, Stare Bogaczowice, Jordanów Śląski, Bardo, Bogatynia niestety nie dopełniły ustawowego obowiązku i nie podjęły żadnych uchwał. Gmina Pieńsk podjęła uchwałę w dniu 20 czerwca 2012 r. Uchwała podjęta po ustawowym terminie (do 31 marca) jest nieważna (uchwała Nr XXV/127/2012).

Połowa gmin w województwie dolnośląskim, które w 2012 roku nie podjęły żadnych uchwał, w roku 2011 uchwały podjęła. Z wywiadów przeprowadzonych przez SLLGO wynika, że przedstawiciele powyższych gmin posiadali wiedzę o konieczności podejmowania uchwały, jednak mimo tego w 2012 r. uchwały nie były podejmowane, obowiązek ustawowy traktowany był w sposób wybiórczy. Podkreślamy, że taki stan jest sprzeczny z prawem, a obowiązek podjęcia uchwały określony jest w ustawie o funduszu sołeckim.

Opis stanu faktycznego:

Wójt gminy podał w informacjach niewłaściwie obliczone kwoty funduszu sołeckiego przypadające na poszczególne sołectwa tj. zaniżone o w stosunku do naliczonych zgodnie ze wzorem zamieszczonym w art. 2 ust. 1 ustawy. Sołectwa w ustawowym terminie złożyły wnioski, które spełniały wymogi określone w art. 4 ust. 2-4. Uwzględniono je w tej wysokości oraz w zakresach rzeczowych w projekcie budżetu gminy oraz w uchwale budżetowej na 2011 r. Przedsięwzięcia sołectw zrealizowano w 2011 r. i były one zgodne w zakresie finansowym i rzeczowym z wnioskami i uchwałą budżetową.

Pytanie:

Czy w opisanej sytuacji (tj. nieprawidłowości na etapie naliczenia funduszu) gmina mogła w 2012 r. wystąpić do wojewody z wnioskiem o zwrot z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego?

Odpowiedź:

Tak, gmina miała prawo wystąpić do wojewody o zwrot części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego. Mimo przedstawienia sołectwom zaniżonych kwot, cała procedura określenia przeznaczenia środków funduszu sołeckiego i ich wydatkowania została bowiem przeprowadzona zgodnie z ustawą. Należy zatem przyjąć, że wydatki zostały poniesione w ramach funduszu sołeckiego, chociaż ograniczono zakres uprawnień sołectw zagwarantowanych ustawą co do wysokości środków, która powinna im przypadać do dyspozycji zgodnie z art. 2 ust. 1 u.f.s.

W zakresie występowania o zwrot części wydatków wykonanych w ramach funduszu gmina nie ma prawa wystąpić o zwrot wydatków wykonanych ponad kwotę wynikającą z art. 2 ust. 1 u.f.s. Zaniżenie kwoty do dyspozycji sołectw w wyniku błędnego obliczenia, aczkolwiek stanowi naruszenie przepisów ustawy, nie jest jednak okolicznością, która uniemożliwia podjęcie przez sołectwa prawidłowej (autonomicznej) decyzji o przeznaczeniu przyznanych środków, a następnie wydatkowania ich zgodnie z wnioskami. A te właśnie elementy należy wskazać jako decydujące dla oceny, czy poniesiono wydatki w ramach funduszu sołeckiego.

Gmina zobowiązana jest włączyć przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki do budżetu

Nieujęcie w budżecie przedsięwzięć, o których zadecydowali mieszkańcy, stanowi naruszenie ustawy o funduszu sołeckim i może prowadzić do podjęcia przez RIO postępowania nadzorczego z art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.

Przedstawiamy przypadek gminy Kunów, gdzie wiedza i upór mieszkańców doprowadziły do wyegzekwowania stosowania prawa od burmistrz i rady gminy oraz uchroniły samorząd od poważnych konsekwencji.

Fundusz sołecki w Kunowie pod lupą mieszkańców

29 marca 2012 r. rada miasta i gminy Kunów uchwałą nr XXIV/174/12, wyraziła zgodę na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w budżecie gminy na rok 2013. Uchwała dostępna jest tutaj.

Burmistrz Kunowa poinformowała sołtysów o wysokości funduszu sołeckiego przypadającego na każde sołectwo. Mieszkańcy sołectw we wrześniu 2012 r. zdecydowali o przeznaczeniu funduszy sołeckich, do 30 września 2012 r. złożone zostały wnioski o fundusz sołecki. Żaden z wniosków nie został odrzucony przez burmistrz Kunowa, co oznacza że ujęte w nich przedsięwzięcia wpisywane są do projektu budżetu na kolejny rok.

Jednak projekt budżetu Kunowa na 2013 r. przygotowany przez władze gminy i złożony do zaopiniowania Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Kielcach nie zawierał przedsięwzięć z funduszu sołeckiego.

Uchwałą nr 105/2012 VII Składu Orzekającego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z dnia 22 listopada 2012 roku w sprawie opinii o projekcie budżetu miasta i gminy Kunów na rok 2013 rok, projekt budżetu został zaopiniowany pozytywnie wraz z uwagami. Jedna z uwag RIO dotyczyła nieuwzględnienia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego. Uchwała RIO dostępna jest tutaj.

Skład Orzekający w toku analizy projektu uchwały budżetowej stwierdził, że w budżecie nie zaplanowano środków finansowych na realizację wydatków w ramach funduszu sołeckiego, pomimo że Rada Miejska w Kunowie w Uchwale Nr XXIV/174/12 z dnia 29 marca 2012 roku w sprawie wyrażenia zgody na utworzenie funduszu sołeckiego w 2013 roku, wyraziła wolę realizacji tego rodzaju wydatków.

Mimo powyższej uwagi RIO, radni Kunowa 28 grudnia 2012 r. uchwałą nr XXXIII/237/12 dostępną tutaj przyjęli budżet gminy na rok 2013, nie uwzględniając w nim przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo obowiązku wpisania wszystkich przedsięwzięć z przyjętych wniosków o fundusz sołecki do budżetu gminy na 2013 rok.

Obywatelska kontrola władzy – to działa!

Działania radnych wywołały protesty mieszkańców. Mieszkańcy świadomi swoich praw poinformowali władze Kunowa, iż działania polegające na nieuwzględnieniu przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w budżecie gminy na 2013 rok są niezgodne z ustawą o funduszu sołeckim. 30 stycznia 2013 r. SLLGO w rozmowie telefonicznej poinformowało burmistrz Kunowa o prowadzonym monitoringu działań gminy w zakresie zrealizowania uwag RIO do uchwały budżetowej – podjęcia działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

Przykładowe pismo jednego z mieszkańców gminy Kunów publikujemy za zgodą autora tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka:

31 stycznia 2013 r. odbyła się sesja Rady Miasta i Gminy Kunów. W opublikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej  (BIP) planie sesji nie znalazł się punkt dotyczący wprowadzenia zmian w budżecie w zakresie. Plan sesji dostępny był tutaj.

Ponieważ w BIP gminy Kunów do dnia 7 lutego 2013 r. nie znalazł się protokół bądź nagranie z sesji rady gminy, nie została również opublikowana uchwała rady gminy dotycząca zmian w budżecie w zakresie dot. funduszu sołeckiego – 8 lutego 2013 r. Zarząd SLLGO skierował do Prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach pismo, wnosząc o zbadanie czy rada miasta i gminy Kunów wprowadziła do budżetu na rok 2013 przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki oraz zwracając się z prośbą o objęcie gminy Kunów szczególnym nadzorem w zakresie wykonania budżetu w roku 2013. Pismo SLLGO dostępne jest tutaj.

8 lutego 2013 r. w Biuletynie Informacji Publicznej Kunowa ukazała się uchwała rady miasta i gminy w Kunowie nr XXXV/253/13 z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie wprowadzenia zmian w Uchwale Nr XXXIII/237/12 Rady Miejskiej w Kunowie z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie uchwalenia budżetu gminy na rok 2013. Uchwała zmienia budżet gminy wprowadzając do niego przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego. Uchwała dostępna jest tutaj i po kliknięciu poniższego obrazka:

Dzięki osobistemu zaangażowaniu wielu mieszkańców gminy Kunów, podjęciu przez nich działań polegających na kontroli władz Kunowa, przywrócony został stan zgodny z prawem – przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego zostały wprowadzone do budżetu gminy na 2013 r.!

Tym samym radni oddalili groźbę podjęcia przez RIO działań nadzorczych, o których piszemy niżej, jednak sam fakt nie ujęcia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w uchwale budżetowej gminy Kunów z 28 grudnia 2013 r. stanowił naruszenie ustawy o funduszu sołeckim.

Materiały uzupełniające

Czy można uchwalić budżet nie uwzględniając przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo że wnioski zostały przyjęte?

Przypominamy opinię Rafała Trykozko dostępną tutaj.

Organy gminy nie mają prawa pominięcia wniosków sołectw w opracowywanej uchwale budżetowej.

Istotną rolę w wyegzekwowaniu obowiązku przewidzenia w uchwale budżetowej środków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego powinna odegrać właściwa regionalna izba obrachunkowa. Izba posiada bowiem wiedzę o tym, czy w danej gminie została podjęta przez radę uchwała wyrażająca zgodę na wyodrębnienie środków funduszu na dany rok. Zarówno podczas opiniowania projektu uchwały budżetowej jak i badania uchwały budżetowej powinna być zwrócona uwaga, czy przewidziane są wydatki na przedsięwzięcia sołeckie.

Brak takich wydatków powinien  zostać wyjaśniony przez gminę. Możliwe jest bowiem teoretycznie, że żadne sołectwo nie złożyło wniosku lub wszystkie wnioski podlegały odrzuceniu. W przypadku ustalenia, że istnieją wnioski podlegające uwzględnieniu w budżecie, izba w postępowaniu nadzorczym powinna podjąć działania określone w art. 12 ustawy o r.i.o. w celu dostosowania treści uchwały budżetowej do stanu zgodnego z prawem.

Co stanowi art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych?

1. Izba, prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego za nieważną w całości lub w części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia.

2. Jeżeli organ właściwy w wyznaczonym terminie nie usunie nieprawidłowości, o których mowa w ust. 1, kolegium izby orzeka o nieważności uchwał w całości lub w części.

3. W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby. […]

Czy można nie wpisać części przedsięwzięć z funduszu sołeckiego do budżetu gminy?

Przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego wpisywane są do budżetu gminy bez zmian. Przypominamy omówienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 344/12) autorstwa Szymona Osowskiego dostępne tutaj.

Pytanie:

Złożyliśmy wniosek do wójta naszej gminy z konkretnym projektem wydatkowania pieniędzy w ramach funduszu sołeckiego. Pragnę nadmienić, że wszystkie procedury związane z FS (tj. wyodrębnienie z budżetu gminy pieniędzy na FS, informacji dla opinii publicznej o wysokości FS przypadającym na dane sołectwo, uchwalenie wniosku na zebraniu wiejskim) zostały zrealizowane terminowo. Nasz wniosek nie został odrzucony przez wójta, zatem w świetle przepisów został on przyjęty. I tu zaczyna się problem, ponieważ dochodzą nas słuchy, że cyt. „nie do końca jest pewne, czy uda się uchwalić budżet na rok 2012, który będzie przewidywał wyodrębnione na nasze sołectwo pieniądze”.

Pojawia się zatem pytanie, czy Wójt i Rada Gminy ma do tego prawo? Podsumowując: czy można uchwalić budżet nie uwzględniając przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo że wnioski zostały przyjęte? Zastrzegam, że w naszej gminie nie zdarzyło się żadne zdarzenie losowe, typu kataklizm etc, które mogłoby stanowić o zachwianiu budżetu.”

Odpowiedź:

Organy gminy nie mają prawa pominięcia wniosków sołectw w opracowywanej uchwale budżetowej.

Istotną rolę w wyegzekwowaniu obowiązku przewidzenia w uchwale budżetowej środków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego powinna odegrać właściwa regionalna izba obrachunkowa. Izba posiada bowiem wiedzę o tym, czy w danej gminie została podjęta przez radę uchwała wyrażająca zgodę na wyodrębnienie środków funduszu na dany rok. Zarówno podczas opiniowania projektu uchwały budżetowej jak i badania uchwały budżetowej powinna być zwrócona uwaga, czy przewidziane są wydatki na przedsięwzięcia sołeckie. Brak takich wydatków powinien  zostać wyjaśniony przez gminę. Możliwe jest bowiem teoretycznie, że żadne sołectwo nie złożyło wniosku lub wszystkie wnioski podlegały odrzuceniu.

W przypadku ustalenia, że istnieją wnioski podlegające uwzględnieniu w budżecie, izba w postępowaniu nadzorczym powinna podjąć działania określone w art. 12 ustawy o r.i.o. w celu dostosowania treści uchwały budżetowej do stanu zgodnego z prawem.