Czy można przyspieszyć wybory sołtysa i rady sołeckiej ze względu na fundusz sołecki?

Reporterzy Informacji Lubuskich (TVP Gorzów Wielkopolski) informują:

Zamieszanie w wyborach sołtysów i członków rad sołeckich w gminie Santok. Z powodu niezgodności ze statutem wybory w czterech sołectwach zostały odwołane. […] Burmistrz decyzję gminy o próbie przyspieszenia wyborów tłumaczy terminami. Do końca września musi zostać podjęta uchwała o funduszu sołeckim. Nowe terminy wyborów mieszkańcy sołectw gminy Santok poznają w przyszłym tygodniu.

Z informacji prasowej wynika, że powiadamiając mieszkańców o terminie wyborów sołtysów i rad sołeckich burmistrz gminy Santok działał niezgodnie z zapisami statutów poszczególnych sołectw. Motywacją okazała się konieczność uchwalenia przez mieszkańców sołectwa obecnych na zebraniu wiejskim wniosku o fundusz sołecki.

Ogłoszenie terminów zebrań wiejskich, na których miały się odbyć wybory sołtysów i rad sołeckich, 5 dni wcześniej jest sprzeczne ze statutami sołectw gminy Santok, które rada gminy przyjęła w kwietniu 2011 roku. Statut sołectwa Mąkoszyce traktuje:

§ 13. 1. Zebranie wiejskie po wyborach do Rad Gmin nowej kadencji, na którym ma być dokonany wybór sołtysa i rady sołeckiej zwołuje Wójt, określając miejsce, dzień i godzinę zebrania.

2. Obwieszczenie Wójta w powyższej sprawie, podaje się do wiadomości mieszkańców sołectwa co najmniej na 7 dni przed wyznaczoną datą zebrania.

Motywacja decyzji wójta/burmistrza/prezydenta miasta o zwołaniu zebrania wiejskiego i poinformowania o nim w terminie krótszym niż wymieniony w statutcie sołectwa nie ma znaczenia – termin musi być wyznaczony poprawnie, aby wybory były ważne. Powstaje pytanie co zrobić, gdy nie ma sołtysa a mieszkańcy chcą złożyć wniosek o fundusz sołecki?

Pytania i odpowiedzi:

Co zrobić gdy sołtysa nie ma, a zebranie wiejskie przegłosuje uchwałę o wniosku sołectwa o realizację przedsięwzięcia ze środków z funduszu sołeckiego?

– Odpowiedź dostępna jest tutaj.

Co zrobić gdy w statucie jest zapisane, że sołtys przewodniczy zebraniu i nie ma zapisu o powołaniu innej osoby na przewodniczącego, a sołtys nie bierze udziału w zebraniu?

– Odpowiedź dostępna jest tutaj.

Komu wójt przekazuje informację o wysokości środków na fundusz sołecki, gdy nie ma sołtysa? 

– Odpowiedź dostępna jest tutaj.

Jak wygląda procedura wyboru sołtysa i rady sołeckiej? 

– Odpowiedź dostępna jest tutaj.

Materiały źródłowe:

Co dalej z wyborami? Materiał reporterów Informacji Lubuskich z 29 sierpnia 2011 r. dostępny jest tutaj.

Statut gminy Santok dostępny jest tutaj.

Statut sołectwa Mąkoszyce dostępny jest tutaj.

Bezpośredni udział obywateli w rządzeniu ma być lekarstwem na oczywistą i nieusuwalną wadę demokracji reprezentatywnej – czyli takiej, w której decyzję o ważnych sprawach dla wspólnoty podejmują jej przedstawiciele, np. posłowie, senatorowie czy burmistrz. Problem w tym, że interesy przedstawicieli często nie są zgodne z interesami wyborców pisze Adam Leszczyński.

Pełen tekst artykułu znajduje się tutaj.

26 maja 2011 r. o godzinie 16:00 na forum sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (STR) odbyło się piersze czytanie senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o funduszu sołeckim i niektórych innych ustaw. Informację o terminie pierwszego czytania Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich uzyskało telefonicznie w sekretariacie Komisji w dniu 24 maja 2011 roku.

Informacje na temat przebiegu prac Komisji znajdują się tutaj.

Projekt ustawy, druk sejmowy nr. 4192, znajduje się tutaj.

Zapis audio posiedzenia Komisji udostępniamy z dziale MULTIMEDIA tutaj.

Wierzbica

6 kwietnia zespół projektu Budżet obywatelski spotkał się z członkami rad sołeckich i sołtysami gminy Wierzbica. Nasza rozmowa w grupie mieszkańców zainteresowanych wprowadzeniem funduszu sołeckiego w swojej gminie oraz złożeniem wniosków w swoich sołectwach, dotyczyła zalet i wad funduszu sołeckiego. Wśród argumentów, jakie podnieśli mieszkańcy, pojawiła się kwestia zwrotu gminie części wydatków dotyczących funduszu sołeckiego z budżetu państwa (10, 20 lub 30%). Padło pytanie dlaczego gmina rezygnuje z możliwości uzyskania dodatkowego źródła dochodów w postaci zwrotu, skoro zadania realizowane z funduszu sołeckiego i tak musi wykonać. W spotkaniu nie uczestniczył żaden przedstawiciel władz gimny. Mieszkańcy liczą na odpowiedź.

Uchwałę rady gminy Wierzbica o nie wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2012 rok można znaleźć tutaj.

Żukowo

Ciekawy przykład porównania korzyści jakie może uzyskać gmina w związku w wprowadzeniem funduszu sołeckiego przedstawia dla gminy Żukowo pan Jacek Pisz. W marcu 2010 roku Rada Gminy Żukowo zrezygnowała z wyodrębnienia w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki pozbawiając w ten sposób w 2011 roku budżet gminy możliwości pozyskania z budżetu państwa ok. 90 tys. zł z tyt. zwrotu poniesionych wydatków. Jak będzie w tym roku? Rada Gminy ma czas na podjęcie uchwały w tej sprawie do 31 marca 2011 roku. W 2011 roku rada gminy Żukowo kolejny raz podjęła uchwałę o nie wyodrębnianiu funduszu sołeckiego.

Argumenty zawarte w uchwale rady gminy nas nie przekonują – stwierdza pan Jacek Pisz.

Warto zapoznać się ze szczegółowym wyliczeniem dotyczącym funduszu sołeckiego dla gminy Żukowo przedstawionym przez Jacka Pisza. Wykresy przedstawiają porównanie wysokości środków przyznanych sołectwom na 2011 z tymi jakimi mogłyby dysponować gdyby ich wysokość ustalana byłaby w oparciu o Ustawę o funduszu sołeckim. Z tabeli wynika, że fundusz sołecki wyliczony wg ustawy o funduszu sołeckim mógłby wynieść ok. 470 tyś. zł przy obecych środkach pozostających do dyspozycji sołectw w kwocie ok. 280 tyś. zł. Różnica jest spora – prawie 190 tyś. zł więcej do dyspozycji sołectw plus ok. 90 tyś. zł w formie zwrotu z budżetu państwa pisze autor.

Artykuł Czy Gmina Żukowo utworzy fundusz sołecki? z 15 marca 2011 roku można znaleźć tutaj.

Uchwałę rady gminy Żukowo o nie wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2012 roku można znaleźć tutaj.

Wiązowna

Stara władza nie chciała, nowa też nie napisał do Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich mieszkaniec Wiązownej. Mieszkańcy zastanawiają się czy środki przyznawane przez gminę sołectwom według Ustawy o funduszu sołeckim z 20 lutego 2009 roku byłyby wyższe niż dotychczasowe środki, przeliczane według przyjętej przez gminę stawki na mieszkańca.

Tabelę środków gminnych na rzecz sołectw można znaleźć tutaj.

Argumentów za wprowadzaniem funduszu sołeckiego jest wiele, jednak aby argumenty przekonały radnych do przyjęcia uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, potrzebna jest otwartość radnych na mieszkańców gminy i chęć dzielenia się z nimi odpowiedzialnością za jej rozwój i funkcjonowanie.

Argumenty na rzecz funduszu sołeckiego można podzielić na kilka kategorii.

Argumenty społeczne: dotyczą przede wszystkim wpływu, jaki fundusz sołecki ma na lokalne społeczności. Chodzi tu o sprzyjanie aktywności mieszkańców, której wzrost jest ważnym czynnikiem lokalnego rozwoju. Realizacja działań z funduszu sołeckiego sprawia również, że mieszkańcy wsi chętniej biorą odpowiedzialność za wygląd swoich miejscowości i zmniejsza się poziom roszczeniowości ludzi wobec władz oraz myślenia, że to władze są za wszystko odpowiedzialne.

Argumenty edukacyjne: Dzięki funduszowi sołeckiemu sołtysi i mieszkańcy uczą się diagnozować lokalne problemy i potrzeby, uczą się szacowania kosztów inwestycji, myślenia kategoriami przedsięwzięcia, zastanawiają się nad tym jakie będą korzyści i koszty płynące z realizacji takiego przedsięwzięcia. Wszystko to sprawia, że ludzie nabywają większej świadomości sytuacji swojego sołectwa oraz uczą się, że sami mogą rozwiązać wiele problemów, które im doskwierają, przy niewielkiej pomocy ze strony urzędu gminy. Dzięki funduszowi sołeckiemu mieszkańcy mają szansę lepiej poznać proces budżetowy gminy oraz zwiększyć swoją świadomość na temat ograniczeń jakie wiążą się z wydatkowaniem publicznych pieniędzy. Ta świadomość przekłada się również na lepsze rozumienie ograniczeń w jakich funkcjonują władze lokalne. Ponadto ludzie zaczynają szukać nowych rozwiązań, pozwalających na pozyskiwanie innych środków, które można łączyć z funduszem sołeckim.

Argumenty ekonomiczne: Fundusz sołecki przyczynia się do lepszej alokacji środków budżetowych, bowiem informacje na co wydać pieniądze pochodzą bezpośrednio od mieszkańców. Również zwrot środków z budżetu państwa jest dodatkowym zastrzykiem finansowym dla gminy, które to środki można wykorzystać na lepsze zaspokajanie lokalnych potrzeb. W wielu przypadkach mamy do czynienia z sytuacjami, gdzie mieszkańcy dokładają się do pieniędzy z funduszu sołeckiego, organizują zbiórki, angażują własną pracę oraz użyczają sprzętu, aby w jak najwięcej zrobić dla wsi. Wszystko to sprawia, że przedsięwzięcia realizowane z funduszu sołeckiego mają często większą wartość niż środki, które przypadły sołectwu. Gdyby zaś wójt chciał zrealizować podobne działania wydałby na to znacznie więcej pieniędzy. Tak więc fundusz sołecki umożliwia zwiększenie wartości przedsięwzięć realizowanych przez gminę dzięki dodatkowemu wkładowi własnemu mieszkańców.

Fundusz sołecki może być również wkładem własnym przy aplikowaniu o środki takie jak te pochodzące z Odnowy wsi. Tam gdzie jest fundusz sołecki mieszkańcy zaczynają aplikować do Lokalnych Grup Działania oraz innych instytucji grantodawczych, chcą bowiem robić jeszcze więcej na rzecz swoich wsi.

Poza tym fundusz sołecki odciąża władze gminy od myślenia o małych sprawach, które doskwierają mieszkańcom. Sołtys nie musi biegać do wójta z ciągłymi wnioskami o te czy inne naprawy lub inne przedsięwzięcia do realizacji. I wójt i radni i sołtys i mieszkańcy nie tracą czasu i energii na zajmowanie się tymi wszystkim rzeczami. Władze gminy mogą się skupić na szerszym kontekście rozwojowym, na myśleniu o większych inwestycjach. Wszystkie małe rzeczy zostawiając tym, których dotyczą, a którzy to najlepiej wiedzą co im jest potrzebne i jak to zrobić aby było dobrze.

Fundusz sołecki przekazuje władzę i odpowiedzialność niżej, na poziom wsi, tam ludzie uczą się co to znaczy odpowiedzialność za swój niewielki budżet, uczą się wspólnego podejmowania decyzji na co te pieniądze wydać oraz tam gdzie chcą zwiększyć wartości funduszu wspólnej pracy i zaangażowania.

Dzięki tym niewielkim środkom zwiększa się również rola zebrania wiejskiego, które zaczyna posiadać kompetencje dające możliwość podjęcia konkretnych decyzji i zobaczenia ich skutków w kolejnym roku budżetowym. Uchwalenie przez radę gminy funduszu sołeckiego jest wyrazem rozumienia przez radnych konstytucyjnej  zasady pomocniczości, która mówi, że jeśli struktury niższego rzędu (w tym przypadku sołectwa) mogą same rozwiązać dany problem, to struktury wyższego rzędu (władze gminy) powinny im to umożliwiać.

Powołanie sołectw i przekazanie im kompetencji oraz zadań do realizacji wymaga przekazania im również środków aby mogły samodzielnie zadania przekazane przez gminę realizować. Fundusz sołecki daje możliwość przekazania sołectwom środków aby mogły realizować zadania własne gminy w skali sołectwa. Jest to również faktyczna realizacja zadania własnego gminy, którym (zgodnie z artykułem Ustawy o samorządzie gminnym 7 ust.17) jest wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej.
Wyodrębnienie funduszu sołeckiego jest rzeczywistym tworzeniem warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych. To w jaki sposób radni głosują odzwierciedla również ich postawę wobec mieszkańców. Głosując za funduszem sołeckim dają sygnał mieszkańcom, że ich szanują i traktują jako partnerów, że chcą dzielić się władzą z tymi, którzy ich wybrali.  Gdy zaś głosują przeciw stawiają się ponad mieszkańcami, pokazują im, że wiedzą lepiej co dla nich dobre, że jak już zostali wybrani, to władzą dzielić się już nie muszą i nie chcą.

Wybory organów jednostki pomocniczej gminy: sołtysa oraz rady sołeckiej

Podstawowym dokumentem regulującym kwestię wyborów organów jednostki pomocniczej gminy jest Ustawa o samorządzie gminnym (usg) z dnia 8 marca 1990 roku. Reguluje ona jednak zasady wyboru organu wykonawczego sołectwa (sołtysa) oraz organu wspomagającego (rady sołeckiej) w sposób bardzo ogólny. W art. 36 ust. 2 usg ustawodawca wskazał, że sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Natomiast w pozostałym zakresie określającym zasady i tryb wyborów Ustawa o samorządzie gminnym w art. 35 ust. 3 pkt 2 odsyła do statutów sołectw, w tym między innymi w kwestii długości trwania kadencji organów sołectwa, a co za tym idzie: czasu organizacji wyborów.

Wyborca i kandydat

Czynne prawo wyborcze przysługuje stałym mieszkańcom sołectwa uprawnionym do głosowania. Poza elementem stałego zamieszkania osoba wybierająca musi być uprawiona do głosowania. 

Czynnego prawa wyborczego nie można uzależniać od zameldowania. Dlatego należy uznać, że każdy mieszkaniec, który zamieszkuje na terenie sołectwa z zamiarem stałego pobytu będzie uprawnionym do głosowania przy spełnieniu drugiego warunku. Mieszkańcami uprawnionymi do głosowania są osoby, które w dniu głosowania skończyły osiemnasty rok życia i zostały wpisane do rejestru wyborców.

Ustawa reguluje możliwość zgłaszania kandydatur do organów sołectwa spośród nieograniczonej liczby kandydatów, co powoduje możliwość zgłaszania kandydatów w dowolnej chwili, o ile nie jest to regulowane statutem sołectwa. Należy podkreślić, żestatut sołectwa nie może uzależniać biernego prawa wyborczego wyłącznie do kandydatur zgłoszonych podczas zebrania wiejskiego. Każda kandydatura zgłoszona wraz oświadczeniem o zgodzie kandydata (czy to złożonym pisemnie, czy osobiście) musi być brana pod uwagę. Nie można również ograniczyć biernego prawa wyborczego ze względu na wiek.

Przepis art. 36 ust. 1 i 2 usg wprowadza rozróżnienie pomiędzy zebraniem wiejskim jako organem uchwałodawczym sołectwa, a uprawnionymi mieszkańcami do głosowania. W statucie sołectwa kompetencja wyborcza nie może zostać przypisana zebraniu wiejskiemu, ponieważ będzie to naruszenie prawa. Ustawa powierza wybór organów sołectwa mieszkańcom. Przykładowo, niezgodnym z prawem będzie zapis o brzmieniu: wyboru sołtysa i rady sołeckiej dokonuje zebranie wiejskie spośród nieograniczonej liczby kandydatów w bezpośrednim głosowaniu tajnym, zwykłą większością głosów. Odwołanie następuje w tym samym trybie.

Wszyscy zainteresowani

Istotną kwestią dla organizacji i przebiegu wyborów do organów jednostek pomocniczych gminy są uregulowania dotyczące rejestru wyborców. Pamiętać należy, iż zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 16 lipca 1998 roku Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw – tekst jednolity z dnia 14 września 2010 roku (Dz. U. Nr 176, poz. 1190) do rejestru wyborców stosuje się przepisy ustawy  z dnia 12 kwietnia 2001 roku  Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – tekst jednolity z dnia 3 października 2007 roku (Dz. U. Nr 190, poz. 1360).

WAŻNE: Do najczęściej podnoszonych nieprawidłowości dotyczących wyborów organów jednostki pomocniczej gminy należą: brak jawności i przejrzystości procesu informowania, organizacji oraz przebiegu wyborów, brak odpowiednich uregulowań w statutach sołectw bądź ich niezgodność z prawem, różnorodna interpretacja terminów określonych w ustawach i aktach prawa miejscowego regulujących kwestię wyborów organów sołectwa przez organy gminy lub sołectwa.

Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 2 i 3 Ordynacji wyborczej do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej wyborcy stale zamieszkujący na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały wpisywani są do rejestru, jeżeli złożą w tej sprawie pisemny wniosek w urzędzie gminy. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wyborcy nigdzie niezamieszkałego, przebywającego stale na obszarze gminy. Dlatego też uprawnionym do głosowania w sołectwie będzie w tym wypadku osoba, która dopełniła tego warunku i złożyła wniosek o wpisanie do rejestru wyborców (tak też WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 30 września 2008 r. w sprawie o sygn. akt III SA/Wr 393/08).

Jawność w BIP Należy również zwrócić uwagę na jawność działania jednostek pomocniczych, w tym procedury wyborczej zgodnie z przepisami regulującymi dostęp do informacji publicznej. Bezwzględnie organy sołectw będą podlegały obowiązkowi jawności wynikającej z art. 61 Konstytucji RP i Ustawy o dostępie do informacji publicznej. Każdy dokument wytworzony w ramach wykonywania działań przez organy sołectwa oraz ewentualnie powołaną zgodnie ze statutem komisję skrutacyjną będą jawne. Udostępnieniu podlegać będzie również lista obecności z zebrania wiejskiego. Mimo częstego braku w statutach sołectwa regulacji zapewniających warunki techniczne do dochowania jawności procedury wyborczej to na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących każdy może dowiedzieć się o podejmowanych działaniach organów sołectwa.

Ustawa wskazuje również na dwa dodatkowe warunki wyborów: bezpośredniość i tajność. O ile bezpośredniość wyborów nie musi być szczegółowo uregulowana w statutach sołectw, przy założeniu, że rada gminy uchwalając statut sołectwa nie naruszy tej zasady, o tyle ważnym wydaje się zapewnienie tajności głosowania. W związku z obowiązkiem zapewnienia możliwości głosowania wszystkim uprawnionym mieszkańcom, kwestia zachowania tajności w zależności od wyboru sposobu przeprowadzania wyborów musi zostać szczegółowo uregulowana w statucie sołectwa.

Zastrzeżenia do wyniku wyborów

Co dzieje się, gdy mieszkańcy sołectwa mają zastrzeżenia do wyniku wyborów? Ustawa o samorządzie gminnym nie zawiera przepisów odnoszących się do możliwości tak zwanego protestu wyborczego odnośnie wyborów sołtysa. Wydaje się, że możliwości uregulowania procedury kwestionowania wyborów w wypadku naruszenia zasad i trybów wyborów w sołectwie winna być uregulowana w statucie sołectwa w oparciu o kryterium nadzoru i kontroli organów jednostki pomocniczej (art. 35 ust. 3 pkt 5 usg), czy też kontroli jednostek pomocniczych zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 7 usg. Tak więc odpowiedź jak postępować w przypadku chęci zgłoszenia protestu wyborczego powinna znajdować się w statucie sołectwa.

Sądy administracyjne podniosły, że nawet w przypadku braku regulacji odnoszących się do protestu wyborczego w statucie sołectwa, czynności wyborcze będą podlegały kontroli zgodnie z ogólnymi zasadami powszechnie obowiązującego prawa, w tym wypadku w/w art. 18 ust. 2 pkt 7 usg (tak też WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 30 września 2008 r. w sprawie o sygn. akt III SA/Wr 8/08 oraz WSA w Rzeszowie w wyroku z dnia 22 lutego 2008 r. w sprawie o sygn. akt II SA/Rz 412/07).

W tym miejscu warto podkreślić, iż działanie organów jednostek pomocniczych gminy nie podlega zaskarżeniu na podstawie art. 101 usg. Mimo że w niektórych wyrokach sądy administracyjne dopuszczały taką możliwość, to należy zwrócić uwagę na dwa aspekty. Po pierwsze, w przepisie art. 101 usg (również 101a) możliwość zaskarżenia dotyczy organów gminy. W art. 11 a usg wskazano dwa organy gminy: radę gminy oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Dlatego też przepis art. 101 nie ma zastosowania do organów jednostek pomocniczych gminy (tak m. in. WSA w Kielcach w Postanowieniu z dnia 30 lipca 2007 r. sygn. akt II SA/Ke 543/07).

Najczęstsze nieprawidłowości

Brak jawności i przejrzystości procesu wyborczego, począwszy od nieprzejrzystej procedury procesu informowania, organizowania, przeprowadzania wyborów, jak i udostępniania informacji publicznej związanej z procesem wyborczym, to główne przyczyny niepowodzenia wyborów do organów sołectwa –  mierzone niskim zainteresowaniem mieszkańców tak po stronie wybierających jak i kandydatów oraz niską jakością debaty publicznej dotyczącej problemów sołectwa bądź wręcz jej brakiem. Zniechęca to także lokalną społeczność do brania udziału w wyborach, a tym samym do zaangażowania się w pracę organów jednostki pomocniczej. A to może być przesłanką likwidacji jednostki pomocniczej gminy.

Kto jest uprawniony do głosowania Równie ważny problem zgłaszany przez mieszkańców sołectw to ustalenie jaki mieszkaniec jest rzeczywiście uprawniony do głosowania. Jak wyżej zostało wskazane to muszą być mieszkańcy stale przebywający na terenie danego sołectwa i wpisani do rejestru wyborców. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 lipca 1998 roku Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw rejestr wyborców prowadzony przez urząd gminy jest jawny i każdy może się z nim zapoznać. Tym samym to na poziomie statutu sołectwa powinno być uregulowane w jaki sposób podczas przeprowadzania wyborów na sołtysa przygotowuje się listę uprawionych do głosowania w celu weryfikacji.

Powyższe kwestie powinny być precyzyjnie opisane w statutach sołectw. Ich niezgodne z prawem zapisy rodzą szereg problemów. Warto podkreślić, że statut sołectwa stanowi odzwierciedlenie jakości debaty publicznej mającej miejsce tak w radzie gminy jak i w samym sołectwie. Dobrze, aby był to statut korespondujący z potrzebami lokalnej społeczności oraz uwzględniający aktualny stan prawny, do czego winny się przyczynić nowo wybrane organy sołectwa.

Powyższy tekst ukazał się w dwutygodniku samorządowym „Wspólnota”

Program spotkania obejmował prezentację raportu na temat udziału Liderów PAFW w wyborach samorządowych.

Profesor Michał Kulesza przedstawił swoje spojrzenie na problem właściwego wypełniania przez samorządowców uzyskanego przez nich mandatu. Podkreślał konieczność wywołania rzetelnej dyskusji wśród samorządowców na temat problemów lokalnej społeczności.

Przemysław Radwan-Rohrenschef ze Stowarzyszenia Szkoła Liderów, Adam Grzegrzółka, wice-burmistrz warszawskiej dzielnicy Praga-Południe i Marcin Skonieczka, wójt gminy Płużnica w województwie kujawsko-pomorskim dyskutowali o współpracy i konfliktach na linii radni-wójt/burmistrz.

Katarzyna Batko, dyrektorka programowa Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich oraz tutorka w programie Liderzy PAFW oraz Karol Mojkowski mówili o wyzwaniach stojących przed nowo wybranymi samorządowcami w związku z funduszem sołeckim.

Henryk Wujec, doradca Prezydenta RP do spraw społeczeństwa obywatelskiego przedstawił zamierzenia zespołu działającego w ramach Forum Debaty dotyczące ewentualnych zmian w ustawach samorządowych.

Radni nie są od rządzenia, radni są od dyskutowania

Wśród wielu tematów pojawiających się w dyskusji, szczególne zainteresowanie wśród uczestników i uczestniczek wywołały problemy podniesione przez profesora Michała Kuleszę, który odniósł się do tematu Jak być silnym radnym?.

Zdaniem Michała Kuleszy do istotnych problemów samorządu w Polsce należy upartyjnienie i interesowność radnych, wójtów i burmistrzów oraz fakt, że radni nie podejmują rozmowy – tak między sobą jak i z innymi środowiskami – na tematy istotne dla rozwoju gminy. Radni nie są od rządzenia, radni są od dyskutowania: często spotykanym nieporozumieniem jest mieszanie tych dwóch ról. Rada gminy nie jest powołana – jak podkreślał współautor reformy samorządowej – do sprawowania władzy. Radni mają udzielać społecznego wsparcia organom wykonawczym gminy, obdarzać je zaufaniem lub je odbierać w oparciu o roztrząsanie spraw istotnych dla lokalnej społeczności nie zaś, jak to w wielu gminach ma miejsce, na polecenie partii.

W przeciwnym razie, w opinii Michała Kuleszy rada gminy nie będzie świadomym organem decyzyjnym, nie będzie wypełniała funkcji do której została powołana: określania możliwości rozwoju gminy, podejmowania odpowiedzialności za aktywność debaty publicznej na poziomie gminy, tworzenia przestrzeni rozmowy. Zajmie się natomiast tym czym nie powinna, czym lege artis nie może się zajmować, czyli administrowaniem.

Radni są od podnoszenia głowy a nie ręki!

Według Michała Kuleszy nie należy bać się konfliktu, który może pojawić się w czasie rozmów radnych, ponieważ  warto się sensownie kłócić o dobro gminy, miasta, powiatu, aby nie miała miejsca sytuacja, iż głównym pytaniem jest: kto zgłosił projekt  i po ustaleniu przynależności partyjnej wnioskodawcy dyskusja dobiega końca. To słowo, rozmowa powinny być głównym narzędziem pracy nowo wybranych radnych, wójtów i burmistrzów. Rzetelna dyskusja, zdaniem Michała Kuleszy, służy współdziałaniu tak na zewnątrz gminy, która nie jest tworem autonomicznym, wyjętym z szerszego kontekstu samorządowego, jak i do wewnątrz: bez dyskusji nie ma kontaktu z mieszkańcami. Jednym z przykładów samoorganizowania się mieszkańców i jednocześnie jednym z forów rozmowy są zebrania wiejskie.

Zwiększanie udziału mieszkańców w podejmowaniu decyzji w ważnych dla nich sprawach, powinno stanowić jeden z celów nowo wybranych radnych, wójtów i burmistrzów. Władza powinna być zawsze władzą, która chce oddać władzę możliwie najbliżej ludzi. W tym jak gmina traktuje społeczność lokalną, odbija się zdaniem Michała Kuleszy, ogólna kondycja każdej jednostki samorządu terytorialnego.

Debata na temat przyszłości lokalnej społeczności – sukcesy programu Liderzy PAFW

Jednym z sukcesów programu Liderzy PAFW jest wzmocnienie uczestniczek, tak że skuteczniej pokonywały bariery, które napotykają kobiety działając w sferze publicznej. Szczególnie wyraźnie widać to w wyborach do rad gmin, w których uczestniczki programu wzięły udział licznie i były bardzo skuteczne. Wśród zmian, które zaszły w wyniku aktywności uczestniczek i uczestników programu zdaniem organizatorów programu warto wymienić wzrost frekwencji wyborczej oraz sytuacje, gdy mimo nieotrzymania mandatu, działania lidera/liderki przyczyniły się do polepszenia sytuacji w lokalnym środowisku, na przykład  poprzez wprowadzenie nowego kontrkandydata dla obecnej zasiedziałej władzy, zarejestrowanie niezależnego komitetu, zmiany układu sił politycznych w radzie, doprowadzenie do otwartej debaty na temat wizji i przyszłości lokalnej społeczności czy wzrost zainteresowania sprawami lokalnymi.

Kolejna okazja do podjęcia dyskusji na temat wizji gminy, sołectw nadarza się nowo wybranym radnym, wójtom i burmistrzom w najbliższych miesiącach przy okazji podejmowania uchwał dotyczących funduszu sołeckiego.

Polecamy również relację na temat opisanego spotkania:

Odbyło się spotkanie nowych radnych, wójtow i burmistrzów

oraz zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami dotyczącymi rekrutacji do w ramach najnowszej edycji programu Liderzy PAFW

W ostatnich dniach września wójt, radna, rada sołecka i sołtys zebrali sie nie zwołując żadnego zebrania wiejskiego i podzielili fundusz sołecki tak jak chcieli.  Powiedzieli ludziom że załatwili te pieniądze  dla wsi i przeznaczone będą na centralne ogrzewanie i klimatyzację do ,Domu Rolnika, który nie jest własnością gminy. Gdy zapytałem się sołtysa dlaczego nie było zebrania, odpowiedział, iż wójt nie kazał go robić. Wydaje mi się że bez zebrania wiejskiego to wszystko jest nieważne co mam z tym zrobić?

Odpowiedź:

Skutecznie rozdysponować może funduszu sołeckie jedynie zebranie wiejskie zwołane zgodnie ze statutem sołectwa. Moim zdaniem w sytuacji opisanej w pytaniu należy wystąpić o przekazanie protokołów z zebrań wiejskich, uchwał zebrania wiejskiego w zakresie podziału środków z funduszu sołeckiego.

Ponadto wskazuję, że nadzór nad działaniami sołectw sprawują zgodnie z art. Art. 18a. ustawy o samorządzie gminnym Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy; w tym celu powołuje komisję rewizyjną. Natomiast Art. 35 mówi: Statut jednostki pomocniczej określa w szczególności: 5) zakres i formy kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością organów jednostki pomocniczej. Dlatego też należy złożyć wniosek z art. 241 Kodeksu postępowania administracyjnego do rady gminy o podjęcie kontroli w zakresie funduszu sołeckiego zgodnie z art. 18a ustawy o samorządzie gminnym. W zależności od zajętego przez radę stanowiska będzie można złożyć skargę na działanie rady do wojewody. Poza tym wniosek taki wraz z opisem sytuacji należy wysłać do wojewody i do Regionalnej Izby Obrachunkowej.

Zgodnie z art. 35 (cytowanym powyżej) w statucie sołectw powinien zostać określony zakres nadzoru i jeżeli jest to można złożyć skargę na złe wykonywanie nadzoru przez organy gminy odpowiednio na wójta do rady i na radę do wojewody (skarga do wiadomości Regionalnej Izby Obrachunkowej.

Zdobycie i przyjęcie mandatu radnego, bądź radnej w gminie, pociąga za sobą konsekwencje, z których wiele osób nie zdaje sobie sprawy.  Dotyczy to również społecznej działalności danej osoby, w gminie, w której należy do rady gminy.

Ciekawy artykuł na ten temat ukazał się na portalu www.ngo.pl

Odpowiadając na pytanie możliwości radnego, jeśli chodzi o wynajem sali należącej do gminy, Radosław Skiba przypomina, że:

art. 24f ustawy o samorządzie gminnym zabrania radnym:

1.    prowadzenia na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat,
2.    zarządzania taką działalnością,
3.    pełnienia funkcji przedstawiciela i pełnomocnika w prowadzeniu takiej działalności.

Jak tłumaczy autor artykułu:

Chodzi o to, aby wyłączyć sytuacje, które mogą podważać autorytet organów samorządu terytorialnego, poprzez postawienie pod znakiem zapytania osobistej bezstronności czy uczciwości osób mających mandat radnego. O tym ogólnym założeniu należy pamiętać interpretując te przepisy.

Polecamy lekturę całego tekstu, który można znaleźć tutaj