Pytanie:

Gmina podjęła uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego na 2015 rok. Sołectwa przedłożyły wnioski dotyczące w dużej mierze wykorzystania funduszu na zakup żwiru, pospółki, tłucznia na drogi gminne. Gmina posiada Zakład Gospodarczy (jednostka budżetowa gminy), który wykonuje bieżące naprawy dróg. Czy Zakład musi w swoim projekcie budżetu na 2015r wyodrębnić środki z przeznaczeniem na fundusz sołecki, czy musi to zrobić gmina?

Odpowiedź:

Nie ma przepisów nakazujących, aby wydatki na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego były planowane w planie finansowym urzędu gminy. Jako wydatki budżetu mogą być one realizowane również przez inne jednostki budżetowe, np. szkołę czy – jak w pytaniu – jednostkę budżetową powołaną m.in. do utrzymania dróg. Przedsięwzięcie zostanie wówczas sfinansowane z budżetu, a wydatki zostaną objęte sprawozdaniem Rb-28S. Należy tez zwrócić uwagę, że ponoszenie wydatków na naprawy dróg nie jest regulowane prawem z punktu widzenia, która jednostka budżetowa ma je wykonać. Do wyboru wójta (burmistrza) należy, czy wydatki ujmie w planie urzędu gminy czy też w planie Zakładu Gospodarczego.

Odnosząc się do planowania finansowego i spoczywających na jednostkach budżetowych obowiązkach sprawozdawczych należy zwrócić uwagę, że każda jednostka realizująca wydatki w ramach funduszu sołeckiego powinna w rocznym sprawozdaniu Rb-28S wykazać, w kolumnie 10 sprawozdania, wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego. Zatem – mimo, że obowiązujące przepisy dotyczące sporządzania planów finansowych jednostek budżetowych nie przewidują wyodrębniania w planach finansowych jednostek wydatków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu, ani formalnego przekazywania wniosków sołectw do tych jednostek – jednostka budżetowa inna niż urząd gminy powinna posiadać wiedzę, które wydatki ma zrealizować zgodnie z wnioskami sołectw. Wydatki zgodne z wnioskami powinna bowiem zaewidencjonować jako wykonane w ramach funduszu (zgodne z wnioskami) i wykazać w kolumnie 10 rocznego sprawozdania Rb-28S.

Brak wyjaśnień Ministerstwa w sprawie funduszu sołeckiego jako wkładu do PROW

W lipcu bieżącego roku podjęliśmy kwestię niekorzystnej dla mieszkańców opinii wydanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW), nie zezwalającej na wykorzystanie środków funduszu sołeckiego jako wkładu własnego w projekty PROW. Podaliśmy przykłady opnii ówczesnego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych (KRRIO) oraz samego MRiRW przemawiające na korzyść przeznaczania funduszu sołeckiego jako wkładu do projektów PROW. Wobec powyższych rozbieżności zwróciliśmy się do Prezesa Rady Ministrów o ujednolicenie stanowiska administracji rządowej w ww. zakresie. Przedstawiliśmy również opinię eksperta.

Szczegółowe informacje o naszych dotychczasowych działaniach dostępne są TUTAJ i TUTAJ.

11 sierpnia Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował nas, iż wyznacza 14 września jako nowy termin załatwienia sprawy, w związku z zasięgnięciem opinii KRRIO. Pismo MRiRW z 11 sierpnia 2014 r. (znak ROWwl-ss-051-7/14(2962) dostępne jest TUTAJ.

W związku z brakiem działań Ministra i zbliżającym się ostatecznym terminem składania wniosków o fundusz sołecki, 25 sierpnia 2014 r. skierowaliśmy skargę do Prezesa Rady Ministrów na działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ze skargą można zapoznać się TUTAJ.

26 września 2014 r. odbyło się oosiedzenie KRRIO dotyczące omawianego problemu. Prezes KRRIO poinformowała nas telefonicznie, że KRRIO nie widzi przeciwwskazań w przeznaczaniu funduszu sołeckiego jak wkładu własnego w projektach PROW. Jak dodała finalny głos w tej sprawie należy jednak do MRiRW. Według stanu na 7 października 2014 r., MRiRW nie zmieniło swojego stanowiska.

W wyjaśnianie sprawy zaangażowane są takie instytucje jak: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych. Uzupełniając powyższe informacje warto zauwazyć, że:

Interpelację w powyższej sprawie podjęła grupa posłów. Interpelacja z 27 lipca 2014 roku (ogłoszona 28 sierpnia 2014 r.) nr. 27923 dostępna jest TUTAJ. Odpowiedź na interpelację, jakiej udzielił Minister RiRW, dostępna jest TUTAJ.

Inicjatorem zmiany stanowiska MRiRW na niekorzystne dla mieszkańców w kwestii przeznaczania funduszu sołeckiego jako wkładu do projektów PROW był Samorząd Województwa Opolskiego, kierujący 7 listopada 2013 r. do MRiRW pismo o sygn. UM08-6930-UM0840166/13 dostępne TUTAJ.

Czekamy na ustosunkowanie się Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi do pozytywnej opinii KRRIO odnośnie możliwości wykorzystania funduszu sołeckiego w projektach PROW i w zależności od stanowiska MRiRW podejmiemy dalsze kroki.

20 marca 2014 r. wchodzi w życie nowa Ustawa o funduszu sołeckim

Tekst Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim opublikowany został 12 marca 2014 r. w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie 7 dni od jej opublikowania, czyli 20 marca 2014 roku.

Wszystkie uchwały rad gmin o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte od dnia 20 marca 2014 r. muszą powoływać się na Ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim!

Jeszcze w marcu 2014 r. opublikujemy komentarz do nowej Ustawy.

Tekst Ustawy dostępny jest po kliknięciu poniższych obrazków oraz w:

Dzienniku Ustaw (TUTAJ),

Internetowym Systemie Aktów Prawnych (TUTAJ).

POBIERZ PLIK: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim

Glosa do wyroku WSA w Poznaniu (II SA/Po 686/13)

Przedstawiamy glosę autorstwa dr Kazimierza Bandarzewskiego z Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Po 686/13). Omawiany wyrok ma zasadnicze znaczenie praktyczne m.in. dla określenia granic swobody kształtowania treści statutów przez gminy.

Glosa dostępna jest TUTAJ.

Jak wskazuje autor, komentowany wyrok WSA w Poznaniu wskazuje granice swobody kształtowania przez organy gminy treści statutów odnośnie tworzenia jednostek pomocniczych gminy. Wyrok WSA w Poznaniu dotyczył możliwości tworzenia sołectw w mieście Jarocin. Jedna z tez wyroku stwierdzała, że sołectwa mogą być powoływane na obszarach o charakterze wiejskim.
Dr Bandarzewski wskazuje m.in. iż

w obecnie obowiązującym systemie prawnym samorządu terytorialnego nie ma podstaw prawnych do zakazania radzie gminy tworzenia jednostek pomocniczych nazywanych sołectwami na terenie gmin miejskich lub miast i to niezależnie od charakteru zabudowy lub podstawowego zajęcia zawodowego mieszkańców takich terenów.

Rozważając trafność wyroku autor zwraca uwagę, iż trudno zgodzić się z podstawową tezą glosowanego wyroku, jakoby tworzenie jednostek pomocniczych nazwanych sołectwami możliwe było tylko na obszarach o charakterze wiejskim, niezależnie od tego, czy taki obszar znajduje się na terenie miejscowości nie mającej statusu miasta, czy w mieście.

Zdaniem dr Bandarzewskiego

nie ma żadnych podstaw prawnych do wiążącego wskazania dla organów samorządu gminnego, jakie nazwy jednostek pomocniczych mogą być tworzone na obszarach gmin w zależności od charakteru zabudowy lub podstawowych zajęć mieszkańców. Podstawowe znaczenie ma w tym zakresie art. 5 ust. 1 u.s.g., zgodnie z którym gmina może tworzyć jednostki pomocnicze takie jak sołectwa, osiedla, dzielnice i inne. […] Nie ma żadnych podstaw prawnych aby twierdzić, że jednostka pomocnicza o nazwie sołectwo może być utworzona tylko na obszarze, który wykazuje cechy zabudowy wiejskiej.

W glosie autor rozpatruje również na szerszy kontekst rozpatrywanego wyroku: przepis, regulujący nazwy organów sołectwa (sołtys jako organ wykonawczy, zebranie wiejskie jako organ uchwałodawczy i rada sołecka jako organ pomocniczy sołtysa) nie oznacza, że dotyczą one tylko obszarów o charakterze wiejskim lub rolniczym. Czy zebranie wiejskie to synonim zebrania rolników? […] Należy przy tym wskazać, że charakter zabudowy wiejskiej coraz bardziej upodabnia się do zabudowy jednorodzinnej na obszarach miast, a powszechnie znanym jest trend zachodzący już od dłuższego czasu, polegający na przemianach urbanistycznych w wielu miejscowościach nie mających statusu miasta. W glosie rozpatrzone zostały szczegółowo tezy uzasadnienia przedstawione przez WSA w Poznaniu. Jak wskazuje autor, niektóre z nich wydają się niezwykle trudne do zastosowania, tak jak np. przyporządkowanie poszczególnej kategorii jednostek pomocniczych charakterowi zajęć osób, zamieszkujących daną jednostkę pomocniczą. Zapraszamy do zapoznania się z treścią glosy.

Opis sprawy

Rada Miejska w Jarocinie

W lutym 2013 r. Rada Miejska w Jarocinie zniosła niektóre z jednostek pomocniczych gminy – osiedli, zaś na ich miejsce powołała jednostki pomocnicze o nazwie sołectw. Proces znoszenia osiedli i powoływania na ich miejsce nowych jednostek pomocniczych – sołectw, poprzedzony został konsultacjami społecznymi. Wyniki konsultacji społecznych dostępne są TUTAJ.

Uchwała o zniesieniu jednostki pomocniczej gminy Jarocin – Osiedle Nr 7 „Bogusław” dostępna jest TUTAJ.

Uchwała o utworzeniu jednostki pomocniczej gminy Jarocin – „Sołectwo Bogusław” dostępna jest TUTAJ.

Pozostałe uchwały dostępne są w BIP Jarocina TUTAJ.

Wojewoda Wielkopolski

W kwietniu 2013 r. Wojewoda Wielkopolski wydał rozstrzygnięcia nadzorcze stwierdzające nieważność sześciu uchwał Rady Miasta Jarocina, argumentując m.in. że regulacje prawne uzasadniają stanowisko, że wolą ustawodawcy sołectwa – jako jednostki pomocnicze mają charakter wiejski i tworzone są dla objęcia określonej terytorialnie społeczności lokalnej na terenach nie mających statusu miasta.

Rozstrzygnięcie nadzorcze orzekające nieważność uchwały Rady Miejskiej Jarocina w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej o nazwie Sołectwo „Bogusław” Gminy Jarocin dostępne jest TUTAJ.

Rada Miejska Jarocina skierowała odwołanie od ww. rozstrzygnięcia do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Poznaniu.

Skarga Rady Miejskiej Jarocina na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej o nazwie Sołectwo „Bogusław” Gminy Jarocin dostępna jest TUTAJ.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu

16 sierpnia 2013 r. WSA w Poznaniu wydał wyroki uchylające rozstrzygnięcia nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego. Uzasadnienie wyroku nasuwa liczne pytania, co skłoniło Zarząd Sieci Obywatelskiej – Watchdog Polska do zamówienia powyższej glosy do wyroku Sądu.

Wyrok WSA w Poznaniu (sygn.. II SA/Po 686/13) dostępny jest TUTAJ.

Pozostałe wyroki noszą sygnatury: II SA/Po 681/13, II SA/Po 682/13, II SA/Po 683/13, II SA/Po 685/13 oraz II SA/Po 686/13 i dostępne są w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych TUTAJ.

Naczelny Sąd Administracyjny

23 października 2013 r. Wojewoda Wielkopolski wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego na ww. wyrok WSA w Poznaniu. O dalszym przebiegu sprawy będziemy informować na bieżąco.

Informacje uzupełniające:

– W kontekście rozstrzygnięcia Wojewody Wielkopolskiego dostępna jest odpowiedź Ministra Administracji i Cyfryzacji (MAiC) z czerwca 2013 r. na interpelację poselską z maja 2013 r. dot. przekształcania dzielnic miast w sołectwa. Ministerstwo powtórzyło stanowisko zawarte w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody, że w miastach niezależnie od ich wielkości nie ma prawnej możliwości utworzenia jednostki pomocniczej, jaką jest sołectwo. Interpelację poselską wraz z odpowiedzią MAiC załączamy TUTAJ.

– Wydział Prawny Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego informował pismem z dnia 2 października 2013 r. (znak KN-I.4131.1.244.2013.8), iż Wojewoda Wielkopolski nie wniósł skarg do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wyroki WSA w Poznaniu. Na marginesie należy nadmienić, iż powyższe pismo Wojewody zawiera błędną wykładnię przepisów Ustawy o dostępie do informacji publicznej. Pismo dostępne jest TUTAJ.

POBIERZ PLIK: Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 sierpnia 2013 r., sygn. akt II SA/Po 686/13

Pytanie:

W ramach funduszu sołeckiego poszczególne sołectwa postanowiły zakupić sprzęt sportowy. W związku z tym opierając się za zasadach gospodarności i racjonalności wydatków gmina ogłosiła  „Zapytanie ofertowe na zakup i dostawę sprzętu sportowego”. Zgodnie z obowiązującymi procedurami  została ustalona łączna wartość zamówienia. Formularz oferty został sporządzony tak, aby uwzględniał wartość każdej pozycji, każdego sprzętu oddzielnie. Jednak przy wyborze najkorzystniejszej oferty brana była pod uwagę łączna wartość zamówienia. Po wyborze najkorzystniejszej oferty okazało się, że kwoty poszczególnych pozycji/sprzętów sportowych w  ofercie różnią się od wartości zapisanych we wnioskach sołectw.

I tak np. sołectwo X  na zakup stołu do tenisa miało przeznaczone 1000 zł a  wykonawca, którego oferta została wybrana w  ofercie oszacował wartość stołu na 800 zł. Sołectwo Y na zestaw do siatkówki przeznaczyło 1000 zł, a wykonawca, którego oferta została wybrana, w ofercie oszacował wartość  zestawu na 1200 zł.

W wyniku przeprowadzonego postępowania  o udzielenie zamówienia publicznego (zapytanie ofertowe), część przedsięwzięć  zaplanowanych w ramach funduszu sołeckiego przekroczy  przyznane w  ramach funduszu środki, a część stworzy oszczędności dla danego sołectwa. W jaki sposób rozliczyć i zaksięgować dokumenty związane z przedsięwzięciem. I w jaki sposób należy w tej sytuacji wnioskować o zwrot części wydatków z budżetu państwa?

Odpowiedź:

Podana w przykładzie wysokość kwot na zakup poszczególnych elementów sprzętu przesądza, że zakupy te stanowiły tylko jedno spośród większej ilości przedsięwzięć zawartych we wniosku każdego z sołectw. Jest to stwierdzenie istotne dla oceny tego stanu faktycznego, ponieważ wskazuje, że wydatek w kwocie wyższej niż pierwotnie szacowana nie musi oznaczać wydatku ponad kwotę przyznaną sołectwu do dyspozycji na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim. Są to więc jedynie rozbieżności między kwotami szacowanymi na dane przedsięwzięcie na etapie składania wniosku przez sołectwo a kwotami faktycznych wydatków, które trzeba ponieść na ich sfinansowanie, nieprzesądzające o przekroczeniu kwoty postawionej do dyspozycji sołectwa.

Podane przez sołectwa we wniosku kwoty na poszczególne przedsięwzięcia należy traktować jedynie jako koszty oszacowane przez sołectwo w celu wykazania, że koszty wnioskowanych przedsięwzięć mieszczą się (ogółem) w przyznanych środkach, przypadających mu na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim. Brak podstaw do zakładania, że sołectwo (zebranie wiejskie) jest podmiotem władnym do profesjonalnego i ostatecznego określenia kosztów poszczególnych zadań. Nie ma też regulacji prawnych, które nakazywałyby traktować zawarte we wnioskach kwoty (i wpisane następnie do załącznika „sołeckiego” w uchwale budżetowej) na każde z przedsięwzięć jako nieprzekraczalne limity wydatków, tzn. swego rodzaju plan finansowy.

Za wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego, od których można ubiegać się częściowego zwrotu z budżetu państwa, należy uznawać wydatki poniesione na realizację przedsięwzięć zgłoszonych w prawidłowych wnioskach sołectwa. Przy czym wydatki stanowiące podstawę zwrotu nie mogą być wyższe niż kwota przypadająca sołectwu na podstawie wzoru ustawowego, co wynika z art. 3 ust. 2 u.f.s. Nie ma zatem znaczenia dla prawa dochodzenia zwrotu wydatkowanie kwoty 1.000 zł na zakup stołu do tenisa (podczas gdy we wniosku było to 800 zł). Istotna jest kwestia, czy wydatki poniesione na przedsięwzięcia sołectwa ogółem mieszczą się w kwocie przypadającej sołectwu. Jeżeli na każde z przedsięwzięć zawartych we wniosku sołectwa X wydane zostanie więcej niż szacowano we wniosku, to oczywistym jest, że część wydatków przekroczy ogólną kwotę przypadającą sołectwu – jako wydatki ponad kwotą obliczoną na podstawie art. 2 ust. 1 u.f.s. nie będą one mogły być uwzględnione przy występowaniu o częściowy zwrot. Stan ten należy jednak oceniać jako wykonanie przedsięwzięć z wniosku „ogółem”, a nie każdego oddzielnie – ze względu na szacunkowy tylko charakter kosztów poszczególnych przedsięwzięć zapisanych we wniosku.

Faktura powinna być opisana jako „sfinansowano ze środków funduszu sołeckiego sołectwa X”. Po ustaleniu całościowego wykonania wniosku sołectwa możliwe jest skorygowanie opisu np. jako „sfinansowano do kwoty 800 zł ze środków funduszu sołeckiego sołectwa X” (po ustaleniu, że wydatki na wszystkie zgłoszone przedsięwzięcia i tak przekraczają kwotę przyznaną sołectwu).

Wydatkowanie na przedsięwzięcie kwoty niższej (jak w przypadku sołectwa Y) powoduje, że przedsięwzięcie dotyczące zakupu sprzętu generuje wydatek podlegający częściowemu zwrotowi tylko w wysokości faktycznie poniesionej. Jednocześnie powstaje swego rodzaju „oszczędność”, która umożliwi wydatkowanie nieco wyższej (od szacowanej) kwoty na inne przedsięwzięcie z wniosku sołectwa Y i zaliczenie jej do sumy wydatków podlegających częściowemu zwrotowi – do tej wysokości, do jakiej suma wydatków na przedsięwzięcia nie przekroczy ogólnej kwoty przypadającej sołectwu.

Pytanie:

Kwota funduszu sołeckiego przypadającego na sołectwo wynosi ogółem 11000 zł. Sołectwo we wniosku rozgraniczyło  tą kwotę na  remont świetlicy wiejskiej, określając że na sanitariaty przeznacza 8000 zł, a 3000 zł na remont pomieszczenia kuchennego. Po przetargu okazało się, że remont sanitariatów będzie kosztował 15000 zł. Na pomieszczenie kuchenne brakuje środków. Czy można w tej sytuacji zawnioskować o zwrot całej kwoty funduszu, czy tylko tej kwoty, która dotyczy sanitariatów?

Odpowiedź:

Sytuacja przedstawiona w pytaniu nie jest jednoznaczna. Istotna, blisko 100%-owa rozbieżność między szacowaną kwotą na remont sanitariatów a faktycznym kosztem może spotkać się z zarzutami o przyjęciu przez wójta (burmistrza) wniosku, który powinien być odrzucony jako realnie przekraczający kosztami kwotę przypadającą sołectwu w ramach funduszu.

W przypadku przyjęcia przez gminę, że wniosek był prawidłowy na etapie oceny poziomu jego kosztów (we wrześniu roku poprzedzającego rok poniesienia wydatków), jako kwotę podlegającą częściowemu zwrotowi z budżetu państwa można przyjąć kwotę 11.000 zł, tj. do wysokości środków przypadających sołectwu na podstawie art. 2 ust. 1 u.f.s. Cała kwota została bowiem wydana na przedsięwzięcie wynikające z prawidłowego wniosku sołectwa.

Pytanie:

W uchwale budżetowej gminy na rok 2012 w ramach funduszu sołeckiego zostały zaplanowane wydatki dla 13 sołectw na przedsięwzięcie pn. „Dofinansowanie wyposażenia do bloku żywnościowego przedszkola w X”, realizowane w samorządowym przedszkolu prowadzonym przez gminę, znajdującym się w sołectwie X, do którego uczęszczają również dzieci z tych sołectw.

Wydatki zostały zaplanowane na powyższe przedsięwzięcie dla każdego z tych sołectw (bez wyszczególnienia zakresu rzeczowego zakupów) i zrealizowane w rozdz. 80104, § 6060 – Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych.  Gmina, w ramach zaplanowanej łącznej kwoty środków 30.175,11 zł przeprowadziła przetarg i zakupiła za 30.000 zł wyposażenie kuchni dla tego przedszkola. Zachodzi wątpliwość czy przedsięwzięcie pn. „Dofinansowanie wyposażenia do bloku żywnościowego przedszkola w X” mogło zostać zaplanowane i sfinansowane ze środków funduszu sołeckiego w wyżej podany sposób, a tym samym czy wydatkowane środki dotyczące sołectw innych niż X (12 sołectw) mogą zostać uwzględnione we wniosku gminy przekazywanym wojewodzie o zwrot części wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego?

Odpowiedź:

Wątpliwości są uzasadnione, ponieważ jak wynika z pytania każdy z 12 wniosków przewidywał wprost nakłady inwestycyjne na obiekt położony na terenie innego sołectwa. Wykazuje to niezgodność z – kontrowersyjnym co do swojej zasadności, lecz wciąż obowiązującym – art. 4 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim, według którego „wniosek powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć do realizacji na obszarze sołectwa”. Co prawda zakup ruchomego wyposażenia nie może być co do zasady logicznie wiązany z „obszarem sołectwa”, jednakże w przedstawionym przypadku same sołectwa wyraźnie wskazały we wnioskach, że chodzi o obiekt na terenie innego sołectwa. Poza tym zapewne część elementów podlega instalacji lub wbudowaniu.

Właściwe będzie więc pominięcie wydatków na ten cel poniesionych z funduszu tych 12 sołectw, na obszarze których przedszkole nie jest położone.

Pytanie:

Każdego roku do końca marca radni decydują o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na kolejny rok. Czy uchwała, która poddana zostaje pod głosowanie może mieć treść: o niewyodręnieniu funduszu, czy też – o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego?

W jednej z gmin w br. poddano pod głosowanie uchwałę o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Głosami 7 do 6 „obalono” tą uchwałę, a radczyni prawna orzekła, że radni głosowali nad uchwałą o „niewyodrębnianiu funduszu sołeckiego”, głosowanie za i przeciw tej uchwale powoduje jednakowe skutki – nie będzie funduszu sołeckiego. W związku z tym jedna z radnych zgłosiła wniosek formalny o wniesienie pod obrady i głosowanie wniosku formalnego o wyodrębnienie funduszu sołeckiego. Wniosek został wprowadzony pod obrady.

Przewodniczący rady gminy powiedział jednak, że w tym dniu głosujemy nad wnioskiem formalnym, natomiast na kolejnej sesji, jeśli wniosek formalny przejdzie, będzie mógł być poddany pod głosowanie. Wniosek formalny nie przeszedł. Mam pytanie o treść uchwały. Czy zgodną z literą prawa jest ta treść, która mówi o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, czy występuje tutaj dowolność? I – co  w przypadku zaistniałej sytuacji? Jak można wyjaśnić głosowanie za i przeciw tej uchwale – czy rzeczywiście powoduje ona jednakowe skutki, a mianowicie, że nie będzie funduszu sołeckiego.

Odpowiedź:

Sytuacja przedstawiona w pytaniu wydaje się posiadać cechy formalnej „manipulacji” organu wykonawczego gminy, który niechętny był wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Wynika stąd bowiem, że mimo przeprowadzanego głosowania, przedłożenie projektu uchwały o niewyodrębnianiu funduszu według stanowiska radcy prawnego i tak musiało skończyć się niewyodrębnieniem funduszu – niezależnie od woli rady gminy. Jest to sytuacja wręcz kuriozalna, ponieważ doszło do manipulacji wolą rady gminy, która odrzucając projekt uchwały o niewyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu dała wyraz chęci wyodrębnienia funduszu.

W pewnym stopniu do problemów na sesjach z projektem uchwały w sprawie funduszu sołeckiego przyczynił się ustawodawca wprowadzając w art. 1 ust. 1 u.f.s. możliwość podjęcia jednej uchwały o potencjalnie dwojakiej treści – wyraża/nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu. Rodzi to wątpliwości co do kształtu projektu uchwały. W zasadzie ustalenie jego treści – jako podlegającej zatwierdzeniu przez radę – jest możliwe w praktyce dopiero po głosowaniu. Uważam, że w porządku sesji powinna znajdować się kwestia podjęcia uchwały „w sprawie wyodrębnienia funduszu sołeckiego na ….. rok” z ewentualnym przygotowaniem dwóch projektów, zaś głosowanie ustalić liczbę głosów „za wyrażeniem zgody” i „za niewyrażeniem zgody” i na tej podstawie ustalić przyjęty projekt.

Możliwe są też inne wyjścia z tej dość kłopotliwej sytuacji. Za niedopuszczalne należy jednak uznać przedstawioną w pytaniu, niemającą uzasadnienia prawnego, manipulację wolą rady przez organ wykonawczy poprzez przedłożenie tylko projektu uchwały o niewyrażeniu zgody, którego przyjęcie bądź odrzucenie ma i tak oznaczać brak funduszu, podczas gdy termin wyznaczenia następnej sesji z reguły uniemożliwi już terminowe podjęcie uchwały o wyrażeniu zgody.

Pytanie:

Czy sołectwo musi mieć osobną księgowość, jeśli otrzyma mienie w zarząd, podobnie jak np. instytucja kultury czy szkoła? Sołectwo chciałoby otrzymać w zarząd mienie znajdujące się na jego terenie. Władze gminy warunkują to założeniem przez sołectwo osobnej księgowości.

Odpowiedź:

Sołectwo nie musi, a nawet nie może mieć „osobnej księgowości” w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości. Nie jest bowiem podmiotem, który może występować w obrocie prawnym. Jeżeli władzom gminy potrzebne są dane dotyczące dochodów i wydatków związanych z mieniem przekazanym sołectwu, mogą je ewidencjonować pozaksięgowo. Z tego typu danych nie sporządza się też żadnej sprawozdawczości określonej przepisami prawa, która wymuszałaby czerpanie danych z ksiąg rachunkowych.

Co do zamiaru sołectwa dotyczącego „otrzymania w zarząd” mienia znajdującego się na terenie sołectwa należy mieć na uwadze wskazania poczynione w odpowiedzi na poprzednie pytanie (dostępne tutaj). Otrzymanie w „zarząd” mienia nie jest równoznaczne z możliwością samodzielnego dysponowania nim, zawierania umów cywilnoprawnych w imieniu gminy z pominięciem przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, a także gromadzenia i wydatkowania przez sołectwo – poza budżetem gminy – środków pochodzących z gospodarowania tym mieniem.

Pytanie:

Mieszkańcy z funduszu sołeckiego doposażyli świetlicę. Świetlica jest wynajmowana, jednak nie jest przekazana sołectwu w zarząd. Czy powinien być na ten cel wydzielony rachunek w gminie, a co za tym idzie sporządzona uchwała w sprawie jego wydzielenia oraz ich przeznaczenia? Jeśli tak na jakiej podstawie prawnej?

Odpowiedź:

Przeznaczenie przez sołectwo środków funduszu sołeckiego na doposażenie świetlicy nie wymaga żadnych dodatkowych zabiegów. Niestety z pytania nie wynika jasno, jaki charakter ma „wynajmowanie” świetlicy. Zakładając, że doposażany jest obiekt, z którego korzystają mieszkańcy sołectwa należałoby przyjąć, że w pytaniu chodzi o wynajęcie przez gminę obiektu świetlicy od osoby trzeciej na potrzeby sołectwa. W przeciwnym wypadku należałoby rozważyć racjonalność zakupu wyposażenia do tego obiektu ze środków budżetowych, skoro korzysta z niego osoba trzecia jako najemca. Możliwa jest też sytuacji, że jedynie część świetlicy jest wynajmowana, co nie przeszkadza mieszkańcom w korzystaniu z niej i nie budzi wątpliwości co do jej doposażania.

Jeśli chodzi o kwestię „przekazywania sołectwu w zarząd” budynku świetlicy należy mieć na uwadze, że regulacje zawarte w art. 48 ustawy o samorządzie gminnym, przewidujące możliwość zarządzania przez jednostkę pomocniczą mieniem, rozporządzanie dochodami z tego źródła oraz zakres czynności dokonywanych samodzielnie przez jednostkę w odniesieniu do przekazanego mienia stwarzają tylko iluzję, że sołectwo będzie mogło np. zawierać w imieniu gminy umowy najmu mienia gminnego oraz z pominięciem budżetu dysponować swobodnie dochodami z tego tytułu. Przekazanie sołectwu „w zarząd” nieruchomości nie oznacza, że organy gminy nie są zobowiązane do przestrzegania obowiązków wynikających z ustawy o finansach publicznych i ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Stoję na stanowisku, że kwestie przeprowadzenia procedury wynajęcia świetlicy powinien przeprowadzić urząd gminy, po zasięgnięciu opinii sołectwa. Za bezzasadne uważam tworzenie odrębnych rachunków bankowych dla gromadzenia wpływów z tego najmu, ponieważ są to środki budżetu (niezależnie kto zawarłby umowę i czy ustanowionoby „zarząd”) i muszą podlegać wszelkim regułom jego realizacji. Z punktu widzenia ustawy o finansach publicznych nie jest możliwe utworzenie swego rodzaju „rachunku bankowego sołectwa”, którym dysponowałyby organy sołectwa. Praktyka pokazuje duży rozdźwięk między stanowiskami wojewodów i regionalnych izb obrachunkowych w tych sprawach. Istnieje bowiem wiele statutów sołectw i gmin przewidujących możliwość tworzenia rachunków dla sołectw, jednakże są to akty wydane przed wielu laty. Nadzór r.i.o. nad uchwałami budżetowymi stoi jednak na jasnym – i właściwym – stanowisku, że postanowienia tego typu nie mogą doczekać się praktycznej realizacji ze względu na sprzeczność z zasadami gospodarki finansowej gminy. I nie ma dla tego stanowiska znaczenia czy nieruchomość została przekazana sołectwu „w zarząd”.

Osobną kwestią jest możliwość porozumienia się wójta i sołectwa co do wydatkowania z budżetu równowartości środków pochodzących z najmu świetlicy na cele wskazane przez sołectwo. Ustalenia w tym zakresie będą jednak posiadały nieformalny charakter (z punktu widzenia prawa), zaś środki z budżetu będą wydawane na zasadach ogólnych. Mogą być one wyszczególnione w uchwale budżetowej jako środki do dyspozycji sołectwa lub też stanowić kwotę zwiększenia funduszu sołeckiego dla tego sołectwa na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim.

Pytanie:

Mieszkańcy przeznaczyli część funduszu na organizację dnia dziecka. Ponieważ do szkoły w ich miejscowości chodzą dzieci z innych sołectw, to nie chcieli „rozdzielać” ich. Urzędnik w gminie stwierdził, ze w imprezie nie mogą uczestniczyć dzieci z innych sołectw i nie mogą one dostawać żadnych nagród, słodyczy itp. Dodatkowo żądana jest przez gminę lista obecności z każdej imprezy integracyjnej, finansowanej z funduszu sołeckiego. Czy gmina, aby rozliczyć fundusz sołecki musi żądać takiej listy?

Odpowiedź:

Nie. Stanowisko prezentowane przez pracowników gminy wydaje się nadmiernie restrykcyjne. Ustawa o funduszu sołeckim nie ustanawia obowiązku dokumentowania w taki sposób realizacji przedsięwzięć realizowanych w ramach funduszu sołeckiego. Okoliczność realizacji festynu na terenie sołectwa przy udziale innych dzieci również nie wykazuje sprzeczności z przepisami ustawy – to, że realizacji przedsięwzięcia służy poprawie warunków życia mieszkańców sołectwa nie oznacza, że nie może służyć pozostałym mieszkańcom gminy.

Lista obecności na imprezie nie jest też dokumentem, który należałoby uznać za niezbędny z punktu widzenia udokumentowania wydatków budżetowych. Chyba, że taki wyraźny wymóg przyjęto w wewnętrznych procedurach kontroli obowiązujących w urzędzie gminy. W praktyce przyjmowane są różnorodne rozwiązania dotyczące udokumentowania realizacji zadań finansowanych z budżetu. Organy kontroli za wystarczające uważają z reguły np. opisy na fakturach poświadczające cel wydatku – taki sposób dokumentowania należy uznać za wystarczający dla wydatków takich jak np. napoje, słodycze, oprawa muzyczna, inne wydatki organizacyjne. Zasadne jest natomiast osobiste kwitowanie odbioru zakupionych nagród.

Pytanie:

Czy gmina może żądać od sołtysów kontrasygnaty (przybicia pieczątki) na każdej fakturze opłacanej z funduszu sołeckiego?

Odpowiedź:

Z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa podpis sołtysa jest zbędny.

Nie jest on pracownikiem urzędu, a zatem nie można mu skutecznie powierzyć obowiązków i odpowiedzialności w zakresie kontroli procesów składających się na gospodarkę finansową urzędu gminy – art. 53 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. Podpis ten nie może zastąpić kontroli pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym dokonywanej przez pracowników urzędu. Z tego też względu sołtysa – jako niebędącego pracownikiem urzędu – nie można zmusić do podpisywania faktur. Między sołtysem a wójtem nie występuje stosunek podległości służbowej.

Tego typu procedura kontroli wydatków zapewne jest tworzona dla celów wewnętrznych. Wydaje się, że w ten sposób wójt (burmistrz) poszukuje swego rodzaju „zabezpieczenia” przez późniejszymi ewentualnymi zarzutami sołectw co do nieprawidłowej realizacji przedsięwzięć z funduszu sołeckiego.