Zapoznając się z treścią odpowiedzi umieszczone na stronie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, a dotyczącej pytania czy możliwe jest finansowanie ze środków funduszu sołeckiego wycieczek krajoznawczo – patriotycznych poza gminę do miejscowości ościennych min. w celu zapoznawania się z historią i kulturą Polski, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na kwestię uzasadnienia przedsięwzięcia. W ocenie każdego przedsięwzięcia, które ma być finansowane z funduszu sołeckiego, kluczowe znaczenie odgrywa uzasadnienie.

Odpowiedź ze strony MAiC dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

W informacji dla jednostek samorządu terytorialnego opublikowanej 28 października 2014 r. RIO w Warszawie podkreśla, że do wprowadzenia do budżetu dotacji pochodzących od Wojewody z tytułu refundacji wykonanych zadań w ramach funduszu sołeckiego organem właściwym jest organ stanowiący.

W związku z pojawiającymi się nieprawidłowościami dotyczącymi wprowadzania do budżetu tzw. dotacji refundacyjnych informujemy, że zgodnie z art. 50a ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego o przeznaczeniu dotacji, otrzymanych z budżetu państwa na podstawie odrębnych przepisów, stanowiących zwrot poniesionych wydatków na realizację zadań określonych w tych przepisach oraz dotacji z tytułu rekompensaty utraconych dochodów własnych decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego .

W związku z tym także do wprowadzenia do budżetu dotacji pochodzących od Wojewody z tytułu refundacji wykonanych zadań w ramach funduszu sołeckiego organem właściwym jest organ stanowiący.

Informacja RIO dostępna jest TUTAJ.

O klasyfikacji budżetowej zwrotu pisaliśmy TUTAJ.

Przypominamy fragment opinii Jana Lipskiego dotyczącej kwestii „Obowiązku złożenia przyrzeczenia o przestrzeganiu tajemnicy skarbowej przez sołtysa”, opublikowanej w Zeszytach Prawniczych Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, 3-4 (19-20) 2008:

[…] Należy relacje prawne łączące sołtysów,  realizujących powierzone im obowiązki skarbowe, z urzędami jednostek samorządu terytorialnego. Sołtysi jako inkasenci podpisują z jednostką samorządu terytorialnego umowę na dokonywanie poboru od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu, za które to czynności pobierają odpowiednie wynagrodzenie (podobnie – stosowne umowy zawierają też jako osoby zaangażowane do doręczana pism w sprawach podatkowych). Umowy te co do zasady nie mają charakteru umów o pracę, a tylko takie umowy – na podstawie których nawiązywany jest stosunek pracy między urzędem a sołtysem – uprawniałyby do zaliczenia osób pełniących funkcję inkasenta do pracowników samorządowych służb finansowych (są to zwykle umowy zlecenia lub tzw. umowy o inkaso).

Nie oznacza to jednak, iż sołtysi nie są zobowiązani do przestrzegania tajemnicy skarbowej – obowiązek taki wynika przecież wprost z postanowień § 4 omawianego artykułu. Naruszenie tajemnicy skarbowej przez sołtysa rodzić będzie odpowiedzialność na podstawie art. 306 Ordynacji,  który przewiduje kary pozbawienia wolności dla osób, które będąc obowiązane do zachowania tajemnicy skarbowej, ujawniają informacje objęte tą tajemnicą.

Całość opinii dostępna jest na str. 214-218 TUTAJ.

Pytanie:

Gmina podjęła uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego na 2015 rok. Sołectwa przedłożyły wnioski dotyczące w dużej mierze wykorzystania funduszu na zakup żwiru, pospółki, tłucznia na drogi gminne. Gmina posiada Zakład Gospodarczy (jednostka budżetowa gminy), który wykonuje bieżące naprawy dróg. Czy Zakład musi w swoim projekcie budżetu na 2015r wyodrębnić środki z przeznaczeniem na fundusz sołecki, czy musi to zrobić gmina?

Odpowiedź:

Nie ma przepisów nakazujących, aby wydatki na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego były planowane w planie finansowym urzędu gminy. Jako wydatki budżetu mogą być one realizowane również przez inne jednostki budżetowe, np. szkołę czy – jak w pytaniu – jednostkę budżetową powołaną m.in. do utrzymania dróg. Przedsięwzięcie zostanie wówczas sfinansowane z budżetu, a wydatki zostaną objęte sprawozdaniem Rb-28S. Należy tez zwrócić uwagę, że ponoszenie wydatków na naprawy dróg nie jest regulowane prawem z punktu widzenia, która jednostka budżetowa ma je wykonać. Do wyboru wójta (burmistrza) należy, czy wydatki ujmie w planie urzędu gminy czy też w planie Zakładu Gospodarczego.

Odnosząc się do planowania finansowego i spoczywających na jednostkach budżetowych obowiązkach sprawozdawczych należy zwrócić uwagę, że każda jednostka realizująca wydatki w ramach funduszu sołeckiego powinna w rocznym sprawozdaniu Rb-28S wykazać, w kolumnie 10 sprawozdania, wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego. Zatem – mimo, że obowiązujące przepisy dotyczące sporządzania planów finansowych jednostek budżetowych nie przewidują wyodrębniania w planach finansowych jednostek wydatków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu, ani formalnego przekazywania wniosków sołectw do tych jednostek – jednostka budżetowa inna niż urząd gminy powinna posiadać wiedzę, które wydatki ma zrealizować zgodnie z wnioskami sołectw. Wydatki zgodne z wnioskami powinna bowiem zaewidencjonować jako wykonane w ramach funduszu (zgodne z wnioskami) i wykazać w kolumnie 10 rocznego sprawozdania Rb-28S.

Pytanie:

Na terenie sołectwa działa stowarzyszenie, które chce wesprzeć posiadanymi środkami wybudowanie boiska przy miejscowej szkole podstawowej (na jej terenie). Środki stowarzyszenia są jednak niewystarczające i padła propozycja wykorzystania jako uzupełnienia funduszu sołeckiego. przedsięwzięcie polegające na wybudowaniu boiska wynosiłoby ogółem np. 50 tys. zł. w tym fundusz sołecki włożyłby 23 tys. zł a stowarzyszenie 27 tys. zł. Stowarzyszenie nie chce jednakże prowadzić tej inwestycji jako zadania publicznego a jedynie przekazać gminie posiadane środki na realizację tego zadania w połączeniu z funduszem sołeckim.

Czy w kalkulacji zadania można podać całość inwestycji i uzasadnić, iż brakująca część będzie finansowana z środków stowarzyszenia przekazanych gminie? Czy przekroczenie w kalkulacji przedsięwzięcia kwoty dostępnego dla sołectwa funduszu nie spowoduje odrzucenia wniosku? W jaki sposób stowarzyszenie może przekazać gminie środki tak by trafiły na ten cel?

Odpowiedź:

Najbezpieczniejszym wyjściem z tej sytuacji jest dokonanie podziału robót na planowane do sfinansowania przez sołectwo w ramach funduszu i przez stowarzyszenie. Na wykonanie boiska składają się różne elementy. Sołectwo może we wniosku dotyczącym przeznaczenia funduszu sołeckiego wskazać, że przeznacza środki np. na wyrównanie terenu pod boisko i urządzenie nawierzchni. Zakres przedsięwzięcia przewidzianego do sfinansowania w ramach funduszu powinien być mniej więcej dostosowany do środków przypadających sołectwu w ramach funduszu. Pozostała część robót czy zakupów niezbędnych dla urządzenia boiska byłaby sfinansowana przez stowarzyszenie, które powinno przekazać gminie środki w formie darowizny ze wskazaniem jej przeznaczenia – albo ogólnie na urządzenie boiska, albo poprzez wskazanie konkretnych robót lub zakupów.

Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć wątpliwej sytuacji składania przez sołectwo wniosku na całe zadanie, którego koszty przekraczałyby środki postawione do dyspozycji sołectwa.

Zapraszamy do zapoznania się z opinią Wojciecha Lachiewicza dotyczącą przekazywania OSP sprzętu zakupionego z funduszu sołeckiego. Łączna wartość wyposażenia zkupionego dla OSP z funduszu sołeckiego opiewa rokrocznie na sumę blisko 20 milionów złotych. Bezpośrednim powodem sporządzenia opinii były liczne pytania o możliwości przekazania wyposażenia:

z funduszu sołeckiego zgodnie z wolą sołectwa w gminie zakupiliśmy sprzęt przeciwpożarowy do danej jednostki OSP. W jaki sposób najlepiej ten sprzęt przekazać? Czy użyczyć go aby nadal było własnością gminy, czy robiąc najprościej – przekazać na własność i użytek OSP. W jaki sposób zgodnie z przepisami należy to uczynić?

Opinia

Przedsięwzięcie opisane w pytaniu jest możliwe do sfinansowania z funduszu sołeckiego – w zgodzie z art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz. U, poz. 301).

Jak wynika z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r., Nr 179, poz. 1380; z późn. zm. – dalej: „u.o.p.”), gmina ponosi koszty wyposażenia, utrzymania i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej (OSP). Opisane zadanie gminy (tj. wyposażenie OSP w sprzęt) jest zadaniem własnym gminy. Przy czym, gdy idzie o składniki wyposażenia OSP na działalność z art. 1 u.o.p.), to przepisy obowiązującego prawa nie określają żadnych standardów. Nie powinno mimo to ulegać wątpliwości, że opisany zakup składnika majątkowego (sprzętu) dla OSP, służyć będzie ustawowej działalności OSP, prowadzonej również na terenie sołectwa, które w ten sposób, zgodnie z prawem, zadysponowało środkami funduszu sołeckiego.

W prawie finansowym istnieją dwie dostępne formy realizacji zadania własnego gminy w zakresie wyposażenia OSP w sprzęt. Pierwszą jest zakup przez gminę ze środków budżetowych składnika majątkowego, a następnie jego przekazanie do korzystania na rzecz OSP. Gmina dokonuje tutaj wydatków bezpośrednich (rzeczowych). Drugą formą realizacji ww. zadania jest przekazanie na rzecz OSP środków pieniężnych w formie dotacji celowej na podstawie art. 32 ust. 3b u.o.p. w drodze umowy zawieranej na zasadach z art. 250 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 885; z późn. zm.). Za otrzymane środki pieniężnie OSP (beneficjent dotacji) zakupuje sprzęt w imieniu własnym i rozlicza się przed gminą z dotacji celowej.

W przypadku, gdy gmina bezpośrednio wyposaża OSP w sprzęt w drodze jego zakupu ze środków budżetu gminy, przepisy nie określają rodzaju „uprawnień” (praw), na podstawie których OSP będzie korzystała z zakupionego i przekazanego jej sprzętu. Zgodnie z art. 32 ust. 2 u.o.p. to gmina pokrywa koszty wyposażenia OSP w sprzęt i tak samo to gmina pokrywa koszty jego utrzymania. Dlatego prawo OSP do korzystania ze sprzętu jest zawsze prawem nieodpłatnym.  W powyższym zakresie praktyka gminna kształtowania od lat 90 zna dwa rodzaje praw ustanawianych dla OSP do korzystania ze sprzętu zakupionego przez gminę:

(1) przekazanie sprzętu na własność dla OSP w drodze darowizny z art. 888-902 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 121 – dalej: „K.c.”),

(2) przekazanie sprzętu do nieodpłatnego korzystania przez OSP w drodze umowy użyczenia z art. 710-719 K.c.

Gmina i OSP są odrębnymi osobami prawnymi. Sprzęt zakupiony przez gminę po jego zakupie staje się własnością gminy. Natomiast przekazanie sprzętu w trybie darowizny na rzecz OSP, przenosi jego własność. Z mocy art. 32 ust. 2 u.o.p. gmina pokrywa wówczas koszty utrzymania sprzętu będącego własnością OSP.  Będący własnością OSP sprzęt podlega ewidencji księgowej i jest obejmowany księgami finansowymi OSP. Jeśli sprzęt pozostaje na stanie OSP – właściciela, księgowość OSP jest bardziej rozbudowana i czasochłonna, niż gdyby sprzęt będący własnością gminy pozostawał w użyczeniu OSP.

Z kolei przekazanie sprzętu na rzecz OSP w trybie użyczenia jest wyrazem nadania praw do bezpłatnego korzystania na czas określony lub nieokreślony. Co do zasady, w ramach umowy użyczenia biorący rzecz ponosi „zwykłe koszty” jej używania (art. 713 K.c.), jednak ze względu na dyspozycję art. 32 u.o.p. i tak wszystkie koszty eksploatacyjne i koszty konserwacji sprzętu pokrywać musi gmina. Przy czym jeśli umowa użyczenia nie postanowi inaczej, korzystający (OSP) nie czerpie pożytków z rzeczy, jak również bez zgody użyczającego (gminy) nie może rzeczy oddawać do korzystania osobom trzecim. Sprzęt oddany dla OSP w drodze użyczenia pozostaje w ewidencji księgowej gminy i podlega inwentaryzacji, jak inne składniki majątkowe gminy.

Wybór przez gminę jednego z dwóch ww. rozwiązań w zakresie przekazania do OSP sprzętu zakupionego z funduszu sołeckiego – z racjonalnego punktu widzenia, powinien podlegać regułom, jakie w tym względzie stosuje dotychczas gmina. Między gminą a OSP musi zawsze dochodzić do dwustronnego consensusu, bez którego ani nie jest możliwe przekazanie sprzętu dla OSP na własność, ani przekazanie go w użyczenie.

Opracował: Wojciech Lachiewicz

Jednocześnie zwracamy uwagę, że fundusz sołecki może być przeznaczony wyłącznie na przedsięwzięcia. Nie można po prostu dofinansować działalności OSP. Zwróciła na to uwagę Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie orzekając 28 stycznia 2014 r. o nieważności uchwały Nr XXVII.330.2013 Rady Miejskiej w Tłuszczu z dnia 7 grudnia 2013 r. w sprawie udzielenia dotacji dla Ochotniczej Straży Pożarnej w Chrzęsnem.

Uchwała nr 4.54.2014 Kolegium RIO w Warszawie dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Pytanie:

Sołectwo zaplanowało na 2014 rok przedsięwzięcie pn. Zakup doposażenia placu zabaw. W uzasadnieniu celowości tego przedsięwzięcia podano, że zostaną zakupione: zestaw urządzeń zabawowych dla dzieci oraz zestaw urządzeń otwartej siłowni zewnętrznej. Zakupy ww. urządzeń zostały już dokonane, ale kwota wydatków okazała się niższa niż pierwotnie przewidywano, w związku z czym pojawiły się oszczędności na ww. przedsięwzięciu. Z zaoszczędzonych środków można by wykonać ogrodzenie tego placu zabaw. Pojawia się jednak problem natury prawnej, czy taki zakup będzie można wykonać w ramach zadania pn. Zakup doposażenia placu zabaw.

Czy w świetle przepisów ustawy o funduszu sołeckim z dnia 21 lutego 2014 r. należy traktować takie rozszerzenie zadania jako zmianę jego zakresu i sołectwo powinno w trybie art. 7 ust. 1 ustawy wystąpić do wójta ze stosownym wnioskiem i zmienić nazwę przedsięwzięcia np. na Zakup doposażenia placu zabaw oraz ogrodzenia? Czy właściwym będzie z zaoszczędzonych środków wyodrębnić nowe przedsięwzięcie?

Odpowiedź:

Zgodnie z ustawą z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, sołectwo może rozdysponować na nowe zadanie kwotę oszczędności pozostałą po realizacji pierwotnego wniosku.

W przepisach art. 7 ustawy, dotyczących zmian przedsięwzięć lub ich zakresu, co prawda brak dosłownego wskazania na możliwość rozdysponowania oszczędności powstałych z realizacji pierwotnego wniosku, lecz należy mieć na uwadze, że w uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, iż w świetle obowiązujących obecnie przepisów wątpliwości budzi możliwość wystąpienia przez sołectwo o zmianę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach funduszu sołeckiego. Jest to istotny problem, w szczególności w sytuacji uzyskania oszczędności w ramach realizacji przedsięwzięcia czy też następczej niemożliwości realizacji któregoś z przedsięwzięć. Uwzględniając powyższe, projekt ustawy wprowadza rozwiązania umożliwiające zmianę przedsięwzięcia realizowanego w ramach funduszu oraz jego zakresu (…). Ustawodawca przewidział zatem wyraźnie, że jednym z celów wprowadzenia instytucji zmian jest umożliwienie określenia przez sołectwa przeznaczenia środków niewydatkowanych (zaoszczędzonych) w wyniku realizacji pierwotnego wniosku.

W takim przypadku na podstawie art. 7 ustawy sołectwo może złożyć wniosek w sprawie zmiany wniosku już zrealizowanego, polegający na zgłoszeniu dodatkowego przedsięwzięcia (przedsięwzięć) do realizacji w ramach kwoty oszczędności. Wniosek w sprawie dodania nowego przedsięwzięcia powinien wskazywać, że w związku z powstałymi po zrealizowaniu wniosku sołectwa oszczędnościami w kwocie ……….zł zebranie wiejskie wnosi o przeznaczenie kwoty oszczędności na realizację przedsięwzięcia polegającego na ……….

Wniosek w sprawie zmiany polegającej na rozdysponowaniu oszczędności powinien być uchwalony przez zebranie wiejskie, mieścić się kosztami w kwocie powstałej oszczędności, zostać złożony do 31 października roku budżetowego i spełniać pozostałe warunki określone w art. 5 ust. 2 i 3 ustawy.

Pytanie:

Sołectwo w naszej gminie zdecydowało się zmienić wszystkie przedsięwzięcia ujęte we wniosku o fundusz sołecki. Zamiast organizować wydarzenia kulturalne, dokonywać zakupów nagród itp. wszystkie pieniądze mieszkańcy chcieli przeznaczyć na dofinansowanie zakupu nowego wozu bojowego przez OSP. Pod koniec kwietnia odbyło się zebranie wiejskie, został przyjęty nowy wniosek. 

Teraz kolejne sołectwo chce zmienić przedsięwzięcia, rezygnując z części zapisanych we wniosku i przeznaczając pieniądze na dofinansowanie zakupu tegoż wozu dla OSP, podobnie jak pierwsze sołectwo (z nadzieją, że sprzęt pozostanie wyłączną własnością OSP, a z funduszu sołeckiego przekazane zostanie „dofinansowanie na samochód w formie dotacji”).

Co zrobić w sytuacji, gdy gmina rozpoczęła już przygotowania i zaczęła już realizować niektóre przedsięwzięcia z których chcą zrezygnować mieszkańcy? W jaki sposób przyjąć wniosek, jeśli w pierwszym sołectwie zebranie już się odbyło, a kolejne sołectwa mogą przyłączać się jak w łańcuszku do zmienionego wniosku?

Pytanie:

Stowarzyszenie prowadzi w gminie kilka publicznych szkół podstawowych, które miały ulec likwidacji. Do tej pory dzieci do tych szkół z tych terenów wiejskich dowoziła gmina. Powstał pomysł kupienia samochodu z funduszu sołeckiego, na który zrzuciłoby się kilka sołectw. Czy taki zakup w świetle nowej ustawy może zostać dokonany?

Odpowiedź:

Zakup samochodu, który będzie własnością gminy i będzie służył wykonywaniu zadań gminy ogólnie jest możliwy z funduszu sołeckiego. W przedstawionej sytuacji prawidłowość takiego zakupu uzależniona jest jednak od oceny kilku kwestii.

Po pierwsze, jak wynika z pytania, gmina zapewniała dotychczas dowóz dzieci do szkoły prowadzonej przez stowarzyszenie. Z pytania nie wynika też, aby gmina miała zaprzestać dowozu. Należy więc zapytać, w jaki sposób zakup ten będzie służył poprawie warunków życia mieszkańców (art. 2 ust. 6), skoro gmina i tak zapewnia dowóz. Uważam, że w tej sytuacji wójt (burmistrz) ma pełne prawo odrzucenia wniosków, ponieważ dotyczą one celu, który jest już realizowany.

W świetle przepisów nowej ustawy kwestia „zrzucenia się” kilku sołectw powinna być oceniana pod kątem realizacji wspólnego przedsięwzięcia, o którym mowa art. 6 ustawy o funduszu sołeckim. (Oczywiście z zastrzeżeniem uwag z poprzedniego akapitu, czy przedsięwzięcie jest zgodne z art. 2 ust. 6 ustawy). Jeżeli każde z sołectw samo nie może dokonać zakupu ze względu na zbyt wysokie koszty zakupu, to należy pamiętać, że wnioski przewidujące takie zadanie powinny być złożone w miarę jednocześnie – tak aby w terminie 7 dni na zbadanie każdego z wniosków wójt (burmistrz) miał możliwość ustalenia, że chodzi o wspólne przedsięwzięcie. Jeżeli rozbieżności czasowe będą duże, wówczas wójt (burmistrz) będzie zobowiązany do odrzucania takich wniosków, ponieważ do upływu terminu ich zbadania (7 dni od wpływu do urzędu) nie będzie miał możliwości stwierdzenia, że kilka sołectw przeznacza środki na dany zakup, a więc spełnia, że spełnia on warunek mieszczenia się kosztami w kwotach przeznaczonych przez wszystkie zainteresowane sołectwa.

Pytanie:

Czy do wniosków na fundusz sołecki składanych w 2013 r. z realizacją na 2014 r. należy stosować ustawę obowiązująca w dniu składania wniosków czy nową obowiązującą od 20 marca 2014 r.? Czy można w chwili obecnej, czyli już w kwietniu 2014 r., wystąpić z wnioskiem do Wójta Gminy o zmianę przedsięwzięć zawartych we wniosku (dotyczącym funduszu na rok 2014r.) uchwalonego na podstawie starej ustawy o funduszu sołeckim?

Odpowiedź:

Od 20 marca 2014 r. obowiązują wszystkie przepisy nowej ustawy, za wyjątkiem stawki zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu za 2013 r. Z art. 9 ustawy o funduszu sołeckim wynika bowiem, że zwrot za 2013 r., będzie wypłacony gminom na podstawie wniosków złożonych do 31 maja 2014 r. zgodnie z dotychczasowymi przepisami. Ustawa nie zawiera innych przepisów przejściowych. Oznacza to, że pozostałe nowe regulacje – dotyczące zarówno zasad zmian wniosków w roku realizacji jak i możliwości realizacji wspólnych przedsięwzięć – obowiązują i mają zastosowanie od 20 marca 2014 r. Wnioski złożone przed 30 września 2013 r., podlegające realizacji w 2014 r., mogą być zatem zmieniane już od 20 marca 2014 r. w trybie art. 7 ustawy o funduszu sołeckim. W wyniku wprowadzanych zmian mogą być także realizowane wspólne przedsięwzięcia sołectw, o których mowa w art. 6 ustawy.